=Paper= {{Paper |id=None |storemode=property |title=Kullanım Eşlemesiyle Mimari Görünümlerin İrdelenmesi Üzerine Bir Örnek Çalışma |pdfUrl=https://ceur-ws.org/Vol-1072/submission34.pdf |volume=Vol-1072 |dblpUrl=https://dblp.org/rec/conf/uyms/SalmaOY13 }} ==Kullanım Eşlemesiyle Mimari Görünümlerin İrdelenmesi Üzerine Bir Örnek Çalışma== https://ceur-ws.org/Vol-1072/submission34.pdf
              Kullanım Eşlemesiyle Mimari Görünümlerin
               Đrdelenmesi Üzerine Bir Örnek Çalışma

                   Çiğdem Avcı Salma1, Halit Oğuztüzün1, Adnan Yazıcı1

    1
        Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, 06531, Çankaya, Ankara

                        {Cigdem.Avci, Oguztuzun, Yazici}@ceng.metu.edu.tr



          Özet. Karmaşık yazılım-yoğun sistemlerin davranışını betimlemek ve anlamak
          amacıyla kullanılan yöntemlerden biri Kullanım Eşlemesi (Use Case Map -
          UCM) gösterimidir. Gereksinimler ve kullanım durumları doğrultusunda ortaya
          çıkan senaryoları mimari bileşenlerle eşleştirmek, dolayısıyla sistem
          davranışlarını daha iyi açıklamak ve analiz etmek amacıyla UCM kullanılır. Bu
          çalışmada ise örnek çoklu ortam veri yönetim sisteminin belgelenmiş üst seviye
          yazılım mimarisi kullanılarak, sisteme ait örnek bir senaryonun, belgedeki
          mimari üzerinde UCM gösterimiyle görsellenmesi ve mimari bileşenlerle
          eşleştirilmesi süreci değerlendirilmektedir.

          Anahtar Kelimeler. Kullanım Eşlemesi, Mimari Görünüm, Senaryo


1         Giriş

Yazılım bileşenleri bu bileşenlerin davranışları ve yazılım sisteminin tasarım
modellerinin görsellenmesi sistem tasarımının anlaşılırlığını arttırır. Yazılımın
istenilen davranışını tanımlamak amacıyla kullanılan senaryoları görsellemek,
böylece sistemin dışarıdan gözlenen davranışlarını daha iyi açıklayabilmek amacıyla
çeşitli senaryo gösterimleri bulunmaktadır. UML Etkinlik Çizeneği (Activity
Diagram), sistemin dinamik davranışını işlemler üzerinden sunar. Kullanım Durumu
(Use Case) Çizenekleri sistemin davranışlarını kullanıcı açısından ele alır. Đleti Ardıl-
Đşlem Çizenekleri (Message Sequence Charts) genellikle reaktif sistemlerde iletişime
dayalı davranışları açıklar [2]. Genel gösterim ögeleri içerdiğinden ve senaryo ile
yazılım mimarisinin ilgili bileşenlerini eşleştirmek amacıyla kullanılabileceğinden bu
çalışma dahilinde UCM gösterimi kullanılmıştır. Geliştirme süreci tamamlanmış bir
yazılımın mimarisini anlamak için de UCM gösterimini kullanmak mümkündür [1].
   Belge içerikleri genellikle standartlara ve kurallara uygunluk, yazım hataları ve
anlaşılabilirlik gibi ölçütler üzerinden değerlendirilir [9][10]. Bu bildiride anlatılan
çalışmada UCM, belgelenen çoklu ortam veri yönetim sistemi mimarisi bileşen ve
bağlayıcı görünümlerinde, senaryoların gerçekleştirilebilmesi için yeterli içerik olup
olmadığını denetlemek için kullanılmıştır. Çalışma METU-MMDMS mimari
belgeleme süreci kapsamında gerçekleştirilmiştir ve bu çoklu ortam veri yönetim
sistemi mimarisi ve mimari belgelerine yönelik gerçek ve özgül bilgileri içermektedir.
2      Kullanım Eşlemesi

Kullanım Eşlemesi gösterimi davranış ve yapı arasındaki bağı görsel olarak belirgin
bir şekilde sunmayı amaçlar. UCM yolu, sistemin örgütsel yapısındaki soyut
bileşenlere bağlı olan UCM sorumlulukları arasındaki nedensel ilişkiyi betimler.
Gereksinimler ve tasarım arasında ortaya çıkan boşluğu dolduran senaryolar UCM
yolları ile temsil edilir. UCM’ler kullanıcı gereksinimlerinden ya da mevcutsa
kullanım durumlarından türetilebilir. UCM’lerde sistem işlevleri mesajlaşma
seviyesinde değil, kuş bakışı seviyede UCM yolları doğrultusunda incelenir. Böylece
mimari seçeneklerin değerlendirilmesi teşvik edilir. UCM yolu başlangıç ve bitiş
noktaları incelenen sistem ve çevresi arasındaki sınırı çizer.


2.1    Temel UCM Gösterimi
Bir grup bileşen arası nedensel ilişkiler kuran sıralama, bir UCM yolu üzerinden Şekil
1’de gösterilmiştir. Bu şekildeki öğeler aşağıdaki gibi sıralanabilir [3]:
     • Başlangıç noktası (Start Point): Đçi dolu dairelerle gösterilir. Ön koşulları ya
         da tetikleyici nedenleri simgeler.
     • Sorumluluk (Responsibility): Çarpı işareti ile gösterilir. Đşlev, eylem ya da
         görevleri temsil eder.
     • Bitiş noktası (End Point): Đçi dolu dairelerle gösterilir. Son koşulları ya da
         etkileri belirtir.
     • Bileşen (Component): Sistemi oluşturan nesne ya da birimlerdir.
         Sorumluluklar bileşenlere bağlanabilir.
     • Yol (Path): Başlangıç noktasını, sorumlulukları ve bitiş noktasını birbirine
         bağlar.




                            Şekil 1. Temel Gösterim öğeleri [3]
2.2    Kullanıcı Gereksinimleri Gösterimi
Gereksinimleri hedefler ve senaryolar kullanarak analiz eden Kullanıcı
Gereksinimleri Gösterimi (User Requirements Notation - URN), 2008 yılında
Uluslararası Telekomünikasyon Birliği tarafından standart haline getirilmiş bir
modelleme dilidir [4]. Hedef ve senaryoları görsel anlamda birlikte ele alan ve bu iki
ögenin arasında ilişki kuran ilk standart URN’dir. URN, Hedef Odaklı Gereksinim
Dili (Goal-oriented Requirements Language - GRL) ile UCM’in bir araya gelmesiyle
oluşturulmuştur. GRL aktörleri ve aktörlerin amaçlarını modellerken, UCM
mimarilerle birlikte senaryoları betimler.
   Çoklu ortam veri yönetimi sistemi yazılım mimarisi belgeleme çalışmaları
dahilinde [6], sistemin senaryolara bağlı işleyiş akışını görsel anlamda daha doğru
açıklayabilmek      ve      belgede     bulunan    mimari     içeriğin    senaryoların
gerçekleştirilebilmesi için yeterli olup olmadığını denetlemek amacıyla, senaryoların
belgedeki yazılım mimarisiyle eşleştirilmesi ihtiyacı doğmuştur. Söz konusu
eşleştirmenin belirli bir soyutlama seviyesinde gerçekleştiğine dikkat edilmelidir. Bu
seviye sistem-altsistem kırılımına karşılık gelmektedir. Bu çalışma kapsamında
mimari görünümler üzerinden senaryoların betimlenebildiği UCM gösterimi
kullanılmıştır.     Belgeleme       çalışmaları    gereksinim     analiz     sürecinde
gerçekleşmediğinden, URN’in tamamıyla uygulanmasına ihtiyaç duyulmamış, GRL
kapsam dışı bırakılmıştır.


3      Çoklu Ortam Veri Yönetim Sistemi: “METU Multimedia
       Database System” (METU-MMDMS)

METU-MMDMS, mevcut veri tabanı sistemlerindeki çoklu ortam bilgisi kaydetme ve
sorgulama işlem ve eklentilerinin yetersizliğinden yola çıkılarak, semantik sorgulama
ve çoklu ortama ait bilginin etkili ve verimli bir biçimde çekilmesi gibi kullanıcı
istemlerine yönelik araştırmalar kapsamında geliştirilmiş ve geliştirmeye açık bir
sistemdir. METU-MMDMS, temel girdi ve bilgi çekme işlevlerinin yanında,
karmaşık çoklu ortam nesneleri için özelleşmiş benzerlik tabanlı işlemler yapabilen
bir sistemdir. Sistemin mimarisi, kullanım eşlemesi çalışmasının anlaşılması
açısından, özet olarak sunulacaktır. Yapılan belgeleme çalışmaları kapsamında
kapsamlı sunumlar bu bildirinin kapsamı dışında bırakılmıştır. [5]. Sistemin modül
görünümü, ayrıştırma stilinde Şekil 2’de sunulmuştur.
    Sistem Đstemci (Client), Koordinatör (Coordinator), Anlamsal Bilgi Çıkarma
(Semantic Information Extractor) ve Çoklu Ortam Veritabanı (Multimedia Database)
olmak üzere dört temel modülden oluşmaktadır. Đstemci modülü, video
yükleme/güncelleme/silme, sorgulama, sorgu sonuçlarını çekme ve gösterme
işlevlerine sahiptir. Sunucu tarafında Anlamsal Bilgi Çıkarma, Koordinatör, Çoklu
Ortam Veritabanı modülleri mevcuttur. Koordinatör modülü, diğer tüm modüller arası
iletişimin organize edilmesinden sorumludur. Bu modülde yönetsel işlevleri yerine
getiren servlet modülleri bulunmaktadır. Anlamsal Bilgi Çıkarma modülü işitsel,
görsel, metinsel nesne, olay ve kavramları etiketleme ve etiketlenen nesne, olay ve
kavramları birleştirerek yeni nesne, olay ya da kavramlar etiketleme görevlerini
yerine getirir. Çoklu Ortam Veritabanı ise gelen sorguyu Çoklu Ortam Dizinleme
Yapısı, Bulanık Bilgi Tabanı (Fuzzy Knowledge Base) ve veritabanını kullanarak
yanıtlamakla, bunun yanında videoyu saklamak ve etiketlenen nesne, olay ve
kavramları barındırmakla yükümlüdür.




                           Şekil 2. Üst Seviye Modül Görünümü




                    Şekil 3. Üst Seviye Bileşen-Bağlayıcı Görünümü

   Đstemci-sunucu bileşen-bağlayıcı mimarisine sahip sistemin istemci tarafında
Đstemci bileşeni bulunmaktadır. Đstemci bileşeni, sunucu tarafındaki bileşenlerle XML
ve HTTP tabanlı iletişim kurmaktadır. Đstemci bileşeni aracılığıyla sisteme yüklenen
video, Koordinatör bileşeni tarafından Anlamsal Bilgi Çıkarma bileşenine iletilir.
Videonun işlenip, olay (örn. bir futbol videosunda, gol atmak), nesne (örn. top) ve
kavramların (örn. hakem) elde edilmesi işlemi Anlamsal Bilgi Çıkarma bileşeninde
gerçekleştirilir. Çoklu Ortam Veritabanı bileşeni ise, oluşturulan olay, nesne ve
kavramları Koordinatör bileşeni aracılığıyla alır ve kaydeder. Đstemci bileşeninde
yapılan sorgular, Koordinatör aracılığıyla Çoklu Ortam Veritabanı bileşenine iletilir
ve dizinleme mekanizması kullanılarak ilgili veri Çoklu Ortam Veritabanı
bileşeninden yine Koordinatör bileşeni aracılığıyla Đstemci bileşenine aktarılır.


4      Uygulama

Yapılan uygulama mimari belgelerin yeterliliğini sorgulamaya yöneliktir. Mimari
belgesinin gereğinden büyük olması, sürdürülebilirliğinin önünde bir engeldir.
Dolayısıyla belgenin rahat anlaşılır ve kolay güncellenebilir bir büyüklükte tutulması
istenir. (Bu “hafif seyahat et” prensibi olarak da bilinir.) Buna karşılık mimari
belgelerde yeterli materyal bulunduğuna, kritik detayların ve kararların atlanmadığına
emin olmamız da gerekir. Aksi halde, mimari belgesi faydasız olacaktır. Belgelerde,
seçilmiş senaryoların karşılanması için yeterli öz olup olmadığını anlamak, belgenin
yetersiz içerikle ortaya çıkmasını engellemek amacıyla UCM süreci belgeleme
dahilindeki üst seviye bileşen ve bağlayıcı görünümüne uygulanmıştır. METU-
MMDMS mimari değerlendirmesi [8]’de anlatılan ATAM uygulaması ile ayrıca
gerçekleştirilmiştir.
   UCM uygulama sürecinde öncelikle kullanılacak senaryonun eşleştirileceği mimari
bileşenler belirlenmiştir. Daha sonra senaryo basamakları UCM gösterimi kullanılarak
nedensel ilişkileri olan sorumluluklar ve UCM yolu aracılığıyla bu bileşenlerle
eşleştirilmiştir. Son olarak da her bir sorumluluğun ait olduğu alt seviye bileşen,
kullandığı girdi ve ürettiği çıktılar, tablo halinde UCM çizeneğini tamamlayıcı ek
bilgi olarak sunulmuştur.


4.1    Mimari Bileşenlerin Belirlenmesi
Çoklu ortam veri yönetim sistemi mimarisi belgelenme sürecinde “Views and
Beyond” (V&B) yöntemi kullanılmıştır. Sistemin dinamik yapısını açıklayan bileşen
ve bağlayıcı görünümlerinde sunulan bileşenler ve modül görünümlerinde sunulan
modüller arası bire bir eşleşme bulunmaktadır. Başka bir deyişle her bir modüle
karşılık gelen bir bileşen bulunmaktadır.
   UCM kapsamında kullanılan mimari bileşenlerin somut mimari bileşenler olma
zorunluluğu bulunmamaktadır. Fakat mevcut sistemin mimari altyapısı oturmuş
olduğundan, bu çalışmada gerçek mimari bileşenler kullanılmıştır. Görsel anlamda
karmaşıklıktan kaçınarak, anlaşılırlığı korumak amacıyla çoklu ortam veri yönetim
sistemine ait en üst seviye bileşenler UCM çalışmasında kullanılmıştır. Bu bileşenler
Şekil 3’teki bileşen ve bağlayıcı görünümünde sunulmuştur.
4.2    Kullanım Eşleme Çalışması
UCM çalışması çerçevesinde sistemin işlevlerini görsellemek ve bileşenlerle
eşleştirmek amacıyla kullanılmak üzere METU-MMDMS sistemi ”Sorgulama”
kullanım durumu (Şekil 4) dahilindeki “Alt seviye özelliklere dayalı sorgulama”
başlığı altında “Đşitsel içeriğe dayalı sorgulama” senaryosuna ait gerçekleştirilen
UCM uygulaması, bu bildiri kapsamında örnek olarak anlatılacaktır. Çalışma
jUCMNav [7] grafik editörü kullanılarak gerçekleştirilmiştir. jUCMNav URN için
geliştirilmiş bir analiz ve dönüşüm aracıdır. Ayrıca XML tabanlı metinsel gösterim
seçeneği de sunar.




                     Şekil 4. METU-MMDMS Kullanım Durumları

   UCM bileşen tipleri Team, Object, Process, Interrupt Service Request, Agent, Pool
şeklinde sıralanmaktadır. Şekil 5’te gösterilen bileşen özellikleri yukarıda sıralanan
tiplerle uyuşmadığından jUCMNav-UCM cizeneği “Other Component Type” bileşen
tipi kullanılarak oluşturulmuştur. Sorumluluk, başlangıç ve bitiş noktaları çizenek
üzerinde      isimlendirilmiş/numaralandırılmış     ve     ilgili   açıklamalar     bu
isimlere/numaralara bağlı olarak notlar halinde ifade edilmiştir.
   Şekil 5’teki UCM yolunun oluşmasında tetikleyici eylem, kullanıcının işitsel
içeriğe dayalı sorgulama yapma senaryosunu uygulamaya başlamasıdır. Kullanıcı
sorgulayacağı kavramı videonun içinden seçer (1-7) ve bu kavramın içeriğine ait alt
seviye özellikler sistemden çekilir (8-10). Alt seviye özellikleri, seçilen kavramın
özellikleriyle en çok uyuşan kavramların bulunduğu video parçaları kullanıcıya
sunulur (11-16). Senaryo bir sorgulama sürecini ifade ettiğinden, UCM yolu
bitiminde “End1” bitiş noktasıyla eşleşen önemli bir son koşul ya da etki
bulunmamaktadır.




         Şekil 5. Đşitsel içeriğe dayalı sorgulama UCM (Audio content based query)

   Oluşan UCM yolu incelendiğinde, bu senaryonun gerçekleşebilmesi için Đstemci
ile Koordinatör ve Çoklu Ortam Veritabanı ile Koordinatör bileşenleri arasında
bağlayıcıların olması beklenmektedir. Bu bağlayıcıların varlığı Şekil 2 Üst Seviye
Bileşen-Bağlayıcı görünümü ile gösterilmektedir. UCM çizeneğinde gösterilen her bir
sorumluluğun, ilgili modül arayüzünde tanımlanmış olan bir metoda eşlenebilmesi,
görünümdeki detay seviyesinin (bu örnekte, arayüz tanımlamalarının), mevcut
senaryo bağlamında, yeterli olduğuna işaret eder. Bu örnek için yapılan çalışma
kapsamında sorumlulukların bağlı olduğu modül arayüzleri incelenmiş,
sorumluluklara karşılık gelen metotların varlığı gözlenmiştir.




        Şekil 6. Yetersiz mimari içerik sebebiyle UCM sürecini gerçekleştirememe

   Bir diğer örnekte mimarinin görünüme, dolayısıyla belgeye tam yansıtılamadığını,
Çoklu Ortam Veritabanı bileşeninin gözden kaçtığını varsayalım ve Şekil 5'ten bir
bileşeni çıkaralım. Bu durumda UCM çizeneğinde sadece Đstemci ve Koordinatör
bileşenleri bulunacaktır. Senaryonun 4. adımına karşılık gelen sorumluluk,
veritabanından bilgi çekmeyi gerektirdiğinden, UCM üzerinde gösterilemeyecektir
(Şekil 6). Bu durumda sunulan mimari belge içeriğinin yetersizliği söz konusudur.


4.3         Alt Seviye Mimari Eşleştirmeler
Her bir sorumluluğu bir seviye aşağıda bulunan mimari bileşenlerle eşleştirmek ve bu
sorumlulukların girdi ve çıktılarını bu eşleştirme aracılığıyla sunabilmek amacıyla,
UCM gösterimindeki sadeliği bozmayacak şekilde, ek bir bilgi olarak bir eşleştirme
tablosu oluşturulmuştur. Bir sorumluluğa karşılık gelen işlev, tabloda belirtilen ilgili
alt bileşen kapsamında bulunmaktadır. Tablo 1'de “Đşitsel içeriğe dayalı sorgulama
UCM” çizeneğine ait alt seviye mimari eşleştirme tablosu görülmektedir.

            Tablo 1. Alt seviye mimari eşleştirmeler (Alt bileşen detayları kapsam dışıdır.)

      S.#         Alt Sistem                                    Girdi               Çıktı
      1           Client. QueryFormulator                       -                   Video ID
      2           Client. RetrievalHandler                      Video ID            Shot Info
      3           Coordinator. QueryFormulatorInterface &       Video ID            Shot Info
                  Coordinator. RequestProcessor &
                  Coordinator.DatabaseOperator
      4           MultimediaDatabase. Database                  Video ID            Shot Info
      5           Coordinator. QueryFormulatorInterface         Video ID            Shot Info
      6,7         Client. ResultPresenter                       -                   Query with
                                                                                    Shot ID,
                                                                                    Concept ID
      8           Client. RetrievalHandler &                    Shot ID,            Shot’s info
                  Client. QueryFormulator                       Concept ID
      9           Coordinator. QueryFormulatorInterface &       Shot ID,            Concept’s
                  Coordinator. RequestProcessor &               Concept ID          Low Level
                  Coordinator. DatabaseOperator                                     Features
      10          MultimediaDatabase. Database                  Shot ID,            Concept’s
                                                                Concept ID          Low Level
                                                                                    Features
      11          Coordinator. DatabaseOperator                 Concept’s           Shot ID’s of
                                                                Low Level          similar
                                                                Features              concepts
      12         MultimediaDatabase.                            Shot ID,            Shot ID’s of
               MultidimensionalIndexStructure                   Concept ID          similar
                                                                                    concepts
      13          Coordinator. DatabaseOperator                 Shot ID’s of        Shot’s info
                                                                similar
                                                                concepts
      14          MultimediaDatabase. Database                  Shot ID’s of        Shot’s info
                                                                similar
                                                                concepts
      15          Coordinator. QueryFormulatorInterface         Shot ID,            Shot’s info
                                                                Concept ID
    16        Client. ResultPresenter                      -                 Shot’s info


   Alt seviye mimari görünümlerin yetersiz olduğu varsayımsal örnekte, Đstemci
bileşeninde Erişim Đşleyicisi (Retrieval Handler) alt bileşeninin mimari belgede
bulunmaması durumunda, 2. sorumluluğa ait tablo satırı (Tablo 2), dolayısıyla UCM
çizeneği (Şekil 7) tamamlanamayacak ve belge içeriğinin yetersiz olduğu
görülecektir.

                                Tablo 2. Yetersiz mimari içerik

    S.#       Alt Sistem                                       Girdi          Çıktı
    1         Client. QueryFormulator                          -              Video ID
    2         Client. ?                                        Video ID       Shot Info




           Şekil 7. Yetersiz mimari içerik sebebiyle UCM sürecini gerçekleştirememe


5         Sonuçlar

Örnek çoklu ortam veri yönetim sistemi mimari belge görünümleri ve senaryolar arası
eşleştirmeyi gerçekleştirmek, sistem davranışlarını daha iyi anlamak ve sistemi analiz
etmek amacıyla bu çalışma kapsamında kullanılan UCM gösterimi, öğrenme eğrisi
düşük ve kolay uygulanabilir bir yöntem olarak değerlendirilmektedir. Örnek çoklu
ortam veri yönetim sisteminin geliştirilme süreci tamamlanmış olduğundan, sistem
hakkında detaylı bilgi sunmak mümkündür. Belgede sunulan ilgili alt seviye mimari
yeterliliğini denetlemek amacıyla UCM gösterimine ek olarak, sorumluluklarla
eşleştirilen girdi, çıktı ve alt bileşenleri içeren bir mimari alt-bileşen eşleştirme
tablosu oluşturulmuştur. Alt bileşen eşleştirme tablosu benzeri bir eklenti UCM
gösterimine yönelik ve görsel gösterimin sadeliğine dokunmayan bir geliştirme
önerisi olarak belirtilebilir.
   Sonuç olarak örnek çoklu ortam veri yönetim sistemi mimari belgeleri dahilindeki
görünümlerin “Đşitsel içeriğe dayalı sorgulama” senaryosunun gerçekleştirilmesi için
yeterli öze sahip olduğu yapılan UCM çalışmasıyla kanıtlanmıştır. Aynı soyutlama
seviyesindeki senaryo çeşitliliğinin arttırılmasıyla, eldeki mimari görünümlerin, ilgili
detay seviyesindeki yeterliliğine yönelik kanıtlar çoğaltılabilir.

Teşekkür. Bu çalışma TÜBĐTAK EEEAG'nin 109E014 kodlu proje desteği ile kısmen
desteklenmiştir.


Kaynaklar

1.  Amyot D, Mussbacher G., and Mansurov N., “Understanding Existing Software with Use
    Case Map Scenarios”. In 3rd SDL and MSC Workshop (SAM’02), Aberystwyth, U.K.,
    June 2002. LNCS 2599, pp. 124-140.
2. Amyot, D. and Eberlein, A.,“An Evaluation of Scenario Notations for Telecommunication
    Systems Development", Telecommunication Systems Journal, 2002.
3. Buhr, R.J.A., “Use Case Maps as Architectural Entities for Complex Systems”. In:
    Transactions on Software Engineering, IEEE, December 1998, pp. 1131-1155
4. ITU-T, URN Focus Group, Draft Rec. Z.150 - User Requirements Notation (URN).
    Geneva, November 2002.
5. Demir, U., “Integration of Fuzzy Object-Oriented Multimedia Database Components”,
    Yüksek Lisans Tezi, 2010.
6. Avcı Salma, Ç., Oğuztüzün, H., Yazıcı, A., “Bir Çoklu Ortam Veri Yönetim Sistemi
    Yazılım Mimarisinin “Views and Beyond” Yaklaşımıyla Belgelenmesi:Durum Raporu”,
    4. Ulusal Yazılım Mimarisi Konferansı, Aralık 2012.
7. jUCMNav Wiki, http://jucmnav.softwareengineering.ca/twiki/bin/view/ProjetSEG/
8. Uyanıksoy, G., Oğuztüzün, H., Yazıcı, A., “Bir Çoklu Ortam Veri Yönetim Sistemi
    Mimarisinin ATAM ile Değerlendirilmesi”, 7. Ulusal Yazılım Mühendisliği
    Sempozyumu, Eylül, 2013.
9. I. Sommerville. Software documentation. In Software Engineering, vol 2: The supporting
    Processes. R.H. Thayer and M.I. Christensen (eds), Willey-IEEE Press, 2001.
10. Wingkvist, A., Ericsson, M. and Löwe, W. Making Sense of Technical Information
    Quality – A Softwarebased Approach, Journal of Software Technology, 14(3):12–18,
    2011.