=Paper=
{{Paper
|id=Vol-1221/paper17
|storemode=property
|title=Büyük Ölçekli Bir Gömülü Yazılımın Geliştirme ve Otomatik Test Deneyimi
|pdfUrl=https://ceur-ws.org/Vol-1221/17_Bildiri.pdf
|volume=Vol-1221
|dblpUrl=https://dblp.org/rec/conf/uyms/GurlerY14
}}
==Büyük Ölçekli Bir Gömülü Yazılımın Geliştirme ve Otomatik Test Deneyimi==
https://ceur-ws.org/Vol-1221/17_Bildiri.pdf
Büyük Ölçekli bir Gömülü Yazılımın
Geliştirme ve Otomatik Test Deneyimi
Eda Gürler1 Murat Yılmaz2
1, 2
Radar Elektronik Harp ve İstihbarat Sistemleri (REHİS) Grubu, ASELSAN A.Ş. Ankara
1
tverdi@aselsan.com.tr , 2muratyilmaz@aselsan.com.tr
Özetçe. ASELSAN REHİS grubu bünyesinde geliştirilmekte olan büyük ölçekli
ve uzun süreli bir elektronik harp projesinde, bir gömülü kontrol yazılımının
çevik yöntemlerle geliştirilme süreci ve bu süreçte kullanılan otomatik test
kurgusu bu bildirinin konusudur. Bildiride gömülü kontrol yazılımlarında
geliştirme ve test aşamalarında yaşanan sıkıntılar, bu sıkıntıların çevik
yöntemler ve otomatik test kurguları ile giderilmesi ve bu çalışma ile elde edilen
deneyim paylaşılmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Gömülü yazılım otomatik test çevik yöntemler
Fitnesse
1 Giriş
Çevik yöntemler ile yazılım geliştirme, ASELSAN REHİS Grubu Görev
Yazılımları Müdürlüğü (GYM) bünyesinde 10 yılı aşkın süredir uygulanmaktadır [1].
Çevik yöntem pratiklerinin kullanılması ile test edilmiş çalışan kodlar projenin ilk
koşulardan itibaren oluşturulmaktadır. Her koşuda yeni yeteneklerin kodlanması ile
geliştirilmekte olan çalışır durumdaki yazılım daha olgun hale gelmektedir. Yazılımın
yeteneklerinin ve karmaşıklığının artması ile yeni eklenecek olan yeteneklerin mevcut
yazılımda hata oluşmasına yol açma ihtimali de artmaktadır.
Yazılımların kaliteli ve hatasız şekilde geliştirilmeleri için geliştirme safhası
boyunca test edilmeleri faydalı bir pratiktir. Geliştirme safhası boyunca test edilen
yazılımların içerdiği hataların daha erken aşamada yakalanabildiği görülmektedir.
Hataların daha erken aşamada yakalanması hem çözüm maliyeti, hem yazılım kalitesi
açısından olumludur.
Şekil 1’de hataların yakalanma aşaması ile çözüm maliyeti arasındaki ilişki
görülebilir.
Bu bildiride, büyük ölçekli bir gömülü yazılımın çevik yöntemler [2] ile
geliştirilmesi ve otomatik test kurgusu ile doğrulanması ele alınmaktadır.
158
Şekil 1. Proje Aşaması – Hata Maliyeti Grafiği [3]
2 Gerçek Zamanlı Gömülü Yazılım Geliştirme
Gömülü yazılımların geliştirilme ve test süreçleri, kişisel bilgisayar ortamında
çalışan yazılımların geliştirilme ve test süreçlerinden bazı yönlerden farklılık
göstermektedir. Gömülü yazılımların geliştirildikleri ortam ile çalıştıkları ortam aynı
değildir. Kodlar kişisel bilgisayar ortamında geliştirilip derlenir ancak geliştirildikleri
ortamda çalışamazlar. Bu kodlar özel donanım kartları üzerine yüklenerek bu kartlar
üzerindeki işlemcilerde çalışırlar. Bu durum test ve hatadan arındırma süreçlerinde
çeşitli zorluklar ortaya çıkarır:
• Donanım kartının açılması ve test edilecek yazılımın kart üzerine yüklenerek
çalıştırılması, her testte bu işlemin tekrarlanması zaman almaktadır.
• Donanım kartlarının maliyetli olması sebebiyle yazılım geliştirme
mühendisleri ve test mühendisleri tarafından paylaşılarak kullanılması sıkıntı
yaratmaktadır.
• Donanım kartları yüksek soğutma ihtiyacı sebebiyle geliştirme ortamından
ayrı bir odada bulunmaktadır. Fiziksel olarak bu donanımlara erişim
kısıtlıdır. Donanımlara herhangi bir müdahale yapılması gerektiğinde (gücün
kesilip yeniden verilmesi, seri kanal bilgilerinin izlenmesi gibi) erişim
sıkıntısı yaşanmaktadır.
Elektronik harp projelerinde kullanılan gömülü kontrol yazılımları farklı dillerde
geliştirilmiş çeşitli yazılımlarla ve farklı veri yolları üzerinden çeşitli donanımlarla
haberleşmek mecburiyetindedir. Bu sebeple hem kod geliştiren yazılımcının kendi
159
testlerini yapması hem de yazılımın doğrulama testlerinin yapılması sırasında
sıkıntılar yaşanmaktadır.
Gerçek zamanlı gömülü kontrol yazılımları, tanımlı zaman limitleri aşılmadan
belli görevleri yerine getirmek durumundadır. Ortamdaki veri miktarının yoğunluğu,
işlenmesi gereken verinin karmaşıklığı gibi sebepler ile ilgili görevlerin zamanlarının
aksatılmaması gerekir. Bu gereksinim gerçek zamanlı gömülü kontrol yazılımlarının
değişken ortamlarda, farklı tip ve miktarda veri ile test edilmesinin ne denli önemli
olduğunu ortaya koymaktadır.
Elektronik harp projelerinin görevlerinde başarıya ulaşması için hatasız,
gereklerini eksiksiz ve uygun zaman diliminde yerine getirebilen gömülü kontrol
yazılımlarının kullanılması gereklidir. Elbette ki bu yazılımların kaliteli ve hatasız
geliştirilebilmeleri için test yöntemleri büyük önem taşımaktadır.
3 Geliştirme ile Eşzamanlı Test
Bu bildiride anlatılmakta olan elektronik harp projesinin yazılımlarının
geliştirilmesi sırasında çevik yöntem pratikleri kullanılmıştır. Kullanılan pratikler
eXtreme Programming (XP) ve SCRUM pratiklerinin bir karmasıdır [4][6][7].
Projenin yazılım gereksinimleri hikayelere dönüştürülmüş, hikayeler arasında
önceliklendirme yapılmış ve her koşu için önceliğine uygun olarak gerçeklenmiştir.
Bu kapsamda yazılım geliştirme mühendisleri tarafından:
• Yeni yetenekler kodlanmış
• Birim testleri gerçekleştirilmiştir.
Gömülü kontrol yazılımının geliştirilmesi sırasında, yazılım mühendisleri
tarafından gerçeklenen her hikaye için ilgili test hikayesi de test mühendisleri
tarafından gerçeklenmiştir. Bu kapsamda test mühendisleri tarafından:
• İlgili simülatör(ler)e gerekli güncellemeler yapılmış
• Otomatik test aracında test senaryoları tanımlanmış
• Test aracı ile simülatörler arasındaki bağlantı (fixture) kodları yazılmıştır.
Her koşunun sonunda yazılım geliştirme ve yazılım test ekibi bir araya gelip ilgili
koşuda gerçeklenen yeteneklerin testlerini otomatik test aracı altyapısı ile yaparak
sonuçlarını değerlendirmiştir. Bu kapsamda:
• Ortaya çıkan hataların kaynağı tespit edilmiş
• Gömülü kontrol yazılımında ve simülatör kodlarında gerekli düzeltmeler
yapılmış
• Gerekiyorsa otomatik test aracındaki testler güncellenmiş
• Testler tekrarlanarak hatasız yazılım/simülatör/test grubu elde edilmiştir.
Bu sayede, gömülü kontrol yazılımı yeni yetenekleri içerecek şekilde gelişirken,
test ortamı da eşzamanlı olarak güncellenmiştir. Var olan testlere ek olarak yeni
testler yazılmış, yazılıma yeni gereksinimler eklendikçe yazılım tüm testleri
kapsayacak şekilde teste tabi tutulmuştur.
160
4 Simülatör Altyapısı
Geliştirilen gömülü kontrol yazılımı, iki farklı donanım ve üç farklı yazılım
arayüzüne sahiptir. Bu arayüzlerin tamamı için simülatörler geliştirilmiştir. Otomatik
test altyapısı, bu simülatörleri kullanarak gömülü kontrol yazılımına belli senaryolar
dahilinde mesaj ve/veya veri gönderebilir. Ayrıca bu simülatörler, gömülü kontrol
yazılımından gelen mesaj ve/veya veriyi test sonuçlarında kullanılmak üzere otomatik
test altyapısına göndermektedir. Gömülü kontrol yazılımı, herhangi bir başka yazılıma
veya çalıştığı donanım kartı dışında herhangi bir donanıma ihtiyaç duymadan test
edilebilmektedir.
Şekil 2’de geliştirilen gömülü kontrol yazılımı ve haberleştiği simülatör arayüzleri
görülebilir.
Şekil 2. Gömülü Kontrol Yazılımı Arayüz Simülatörleri
5 Fitnesse Testleri
Fitnesse [5] açık kaynak kodlu, Wiki tabanlı bir entegrasyon test aracıdır. FIT
(Framework for Integrated Testing) altyapısını kullanır.
Fitnesse altyapısının az sayıda gereği olan bir gömülü yazılımın testlerinde
kullanılması daha önce ASELSAN REHİS grubunda denenmiştir [4]. Ancak büyük
ölçekli bir askeri projede ve gereksinim sayısı 200’den fazla olan bir gerçek zamanlı
gömülü kontrol yazılımında, simülatörler aracılığı ile Fitnesse test altyapısının
kullanılması ASELSAN REHİS grubunda ilk kez gerçekleştirilmiştir. Kullanılan
simülatörler ve test altyapısı Şekil 3’te görülebilir.
161
Şekil 3. Gömülü Yazılım Otomatik Test Yerleşim Şeması
6 Otomatik Test Kurgusu
Fitnesse testleri, bir senaryo kapsamında test edilecek gömülü kontrol yazılımına
belli mesaj ve verinin simülatörler üzerinden gönderilmesini tetikler. Gömülü kontrol
yazılımı tarafından bu tetiklenme üzerine üretilen mesajlar yine simülatörler
üzerinden Fitnesse test aracına ulaşır ve beklenen zaman aralığı içinde beklenen mesaj
ve parametrelerin üretilip üretilmediği değerlendirilir. Gömülü kontrol yazılımı test
senaryosunda tanımlandığı şekilde çalışmışsa test adımı başarılı olur. Tüm test
adımlarının başarılı olması durumunda ilgili test grubu başarılı olur. Herhangi bir test
adımında hata olması durumunda gerekli düzeltme ve güncellemeler yapıldıktan sonra
tüm test grubu yeniden çalıştırılır.
162
Şekil 4’te yazılıma ait bir yeteneğin test kurgusunun mesaj akış şeması
görülmektedir. Bu kurguda test aracı tarafından “Tespit Başla” mesajının
gönderilmesinden belirli bir süre sonra “Tespit Başladı” mesajının alınması
gerekmektedir. Bu mesajın alınmasını takiben tarama adımlarının doğru parametreler
ve doğru zamanlama ile gönderilmesi ve tespit raporlarının yine doğru parametreleri
içerecek şekilde periyodik olarak alınması gerekmektedir. “Tespit Dur” mesajının
gönderilmesi ve “Tespit Durdu” mesajının alınması ile bu test senaryosu sona erer.
Şekil 4. Mesaj Akış Şeması Örneği
Bildiriye konu olan projenin gömülü kontrol yazılımının geliştirme ve testlerinin
tamamlanması otuz ay kadar sürmüştür. Bu süre boyunca ortalama iki yazılım
geliştirme mühendisi ve iki yazılım test mühendisi görev almıştır. Herhangi bir hata
ile karşılaşılmaması durumunda, testlerin tamamının otomatik olarak yapılması kırk
beş dakika zaman almaktadır. Aynı senaryoların otomatik test kurgusu kullanılmadan
test edilmesi bu zamanı yaklaşık olarak yirmi dört saate çıkarmaktadır.
163
7 Kazanımlar
Bildiride bahsi geçen gömülü kontrol yazılımı çevik yöntemler ile geliştirilmiş ve
otomatik olarak test edilmiştir. Bu sayede, daha erken aşamalarda çalışır yazılım
ortaya çıkmıştır. Ortaya çıkan yazılıma ait hatalar daha erken aşamalarda tespit
edilmiştir.
Yazılım farklı tip ve miktarda veri ile test edilerek zaman kritik fonksiyonların
doğrulanması mümkün olmuştur.
En önemlisi, yazılımda yapılan değişikliklerin ardından bağlanım testlerinin
yapılması kolaylaşmış ve daha kısa zaman almıştır. Kritik durumlarda bağlanım
analizi yapmak ve sadece bazı testleri tekrarlamak yerine testlerin tamamı fazla
zaman ihtiyacı olmadan tekrarlanmıştır.
8 Sonuç
Bu bildiride büyük ölçekli bir elektronik harp projesinde, gömülü kontrol
yazılımının geliştirilmesi ve otomatik olarak test edilmesi sürecinde edinilen
kazanımlar paylaşılmıştır.
9 Teşekkür
Yazarlar, gömülü kontrol yazılımının geliştirilmesinde ve otomatik test
kurgusunun oluşturulmasında emeği geçen tüm ASELSAN REHİS GYM ve TMM
çalışanlarına; simülatör ve fixture altyapısının geliştirilmesindeki katkılarından dolayı
Uğur Zöngür’e, Hüseyin Bursalı’ya ve Özgür Kızılay’a teşekkür eder.
10 Kaynakça
1. Özzeybek, Özköse Erdoğan, Bozbey, Işık, Taşel, “Büyük Ölçekli Bir Elektronik Harp
Projesinde Uç Programlama (XP Deneyimi”, UYMS’07
2. Ünal, Kahraman, “Gerçek Zamanlı Gömülü Sistem ve Yazılım Tasarımında ASELSAN
Yaklaşımı”, UYMS’07
3. www.agilemodeling.com Erişim tarihi: 08/05/2014
4. Gürler, Ceylan Karabörk, Sancar Yılmaz, Esen Temel, “Gömülü Yazılımlarda Müşteri
Testleri”, UYMS’11
5. Object Mentor Group, Fitnesse, www.fitnesse.org Erişim tarihi: 08/05/2014
6. Kent Beck: Test-Driven Development: By Example, Addison-Wesley, 2002.
7. Kent Beck: Extreme Programming, Addison-Wesley, 2003.
164