=Paper=
{{Paper
|id=Vol-1483/47_Deneyim
|storemode=property
|title=Uluslararası Geliştirilen Bir Projenin İşleyişi, Gözlemlerimiz ve Edinilen Tecrübeler
|pdfUrl=https://ceur-ws.org/Vol-1483/47_Deneyim.pdf
|volume=Vol-1483
|dblpUrl=https://dblp.org/rec/conf/uyms/AskarogluY15
}}
==Uluslararası Geliştirilen Bir Projenin İşleyişi, Gözlemlerimiz ve Edinilen Tecrübeler==
https://ceur-ws.org/Vol-1483/47_Deneyim.pdf
Uluslararası Geliştirilen Bir Projenin İşleyişi,
Gözlemlerimiz ve Edinilen Tecrübeler
Emra Askaroglu1, Hakan Yılmaz2
1
ASELSAN A.Ş. SST-KKYTM P.K.1 06172, Yenimahalle/Ankara, Türkiye
2
ASELSAN A.Ş. SST-KKYTM P.K.1 06172, Yenimahalle/Ankara, Türkiye
1
easkaroglu@aselsan.com.tr, 2hakyilmaz@aselsan.com.tr
Özet. Günümüzde farklı şirketler, organizasyonlar ya da ülkeler ortak
geliştirmeye çalıştıkları projelerde birçok güçlükle karşılaşmaktadırlar. NATO
ülkeleri tarafından ortak olarak geliştirilen ve projelerimizde kullandığımız
çekirdek yazılımları bize farklı ülkelerle ve şirketlerle aynı proje için
çalışmanın getirdiği sorumlulukları ve güçlükleri göstermektedir. Bu kapsamda
bir projenin farklı ülkelerle birlikte geliştirilmesi sırasında proje yönetiminin
nasıl ele alındığı, geliştirme sırasında belirlenen stratejilerin neler olduğu,
geliştirme sonrasında yapılacak testlerin nasıl yapılması gerektiği,
konfigürasyon yönetiminin nasıl ele alındığı önem arz etmektedir. Bu
makalede diğer ülkelerle ortak geliştirilen çekirdek yazılım çalışmaları
kapsamındaki gözlemlerimizi ve edindiğimiz tecrübeleri paylaşacağız.
Anahtar Kelimeler: NATO, Proje Yönetimi, Yazılım Süreçleri, Yazılım
Testi, Yazılım Kalitesi
1 Giriş
S4 (SG/2 Sharable Software Suite) NATO ARMY ARMAMENTS GROUP
Integrated CAPABILITY Group - Indirect FIRE Sub-Group 2 (NAAG-ICG-IF-SG/2)
grubunun bünyesinde müşterek olarak geliştirilen programlar takımıdır[1]. Bu
makalede S4 projesi aşamalarından ve projenin geliştirilmesi sırasında edinilen
tecrübelerden bahsedilecektir.
Daha önce yapılmış bir çok çalışmada projelerin yaşam döngüleriyle ilgili adımlar
sunulmuştur[8][9][10]. Yazılım tasarımı, geliştirmesi, yönetimi, idame edilmesi gibi
konular yazılım dünyasında her zaman üzerinde önemli bir konu olarak var olmaya
devam edecektir[11]. S4 çalışması ile ilgili bu makalede projenin tüm yaşam
döngüsüne odaklanmak yerine ülkelerin ortak çalışmasına ve aynı dili konuşmasına
yardımcı olacak anahtar noktaların üzerine gitmeye karar verdik.
Makalenin 2. bölümünde NATO ülkeleri ile birlikte geliştirilen S4 projesi
hakkında bilgi verilecek, 3. bölümde S4 projesinin geliştirme aşamaları, 4. bölümde
ise bu aşamalarda alınan dersler anlatılacaktır. Makalemiz Sonuç bölümü ile
sonlanacaktır.
447
2 S4 Projesi
S4 içerisindeki her program ayrı bir projedir ve her projede yazılım ürünleri
üretilmektedir. Bu ürünler bir araya gelerek S4’ü oluşturmaktadır[2]. S4 bünyesinde
geliştirilen ürünlerin temel amacı balistik hesaplama yeteneği sağlayan ateş destek
çekirdek yazılımları üretmektir[3]. Bu kapsamda balistik teknolojiyi
kurumsallaştırmak ve standartlaştırmak, mühimmat değişimi ve verilerini
standartlaştırmak, balistik hesaplamaya etki eden faktörleri incelemek, STANAG 1’lar
tarafından kapsanan verilerle ilgili gerçeklemeyi standartlaştırmak, program
çerçevesinin(Framework) kurulması ve yazılım geliştirme işlevinin süreç tabanlı
yapıda olmasını sağlamak gibi konular üzerine çalışmalar yapılmıştır.
S4 çalışmalarına 1994 yılında ABD ve Norveç önderliğinde başlanmıştır. Türkiye
bu çalışmalara 1997 yılında dahil olmuştur. 1997 yılından itibaren gözlemci olarak
dahil olmakla birlikte, bazı dönemlerde yazılım mühendisliği, yazılım kalite
mühendisliği desteğinde bulunmuştur. Ayrıca geliştirilen çekirdek yazılımlarına girdi
oluşturacak verilerin toplanmasıyla ilgili çalışmalara da aktif katılım sağlanmıştır [4].
3 S4 projesinin geliştirme aşamaları
3.1 Proje Organizasyonu
S4 projeleri organizasyonlarında ülkeler ve ülke temsilcileri proje lideri, ürün
lideri, ürün geliştirme lideri, ürün test lideri, bağımsız yazılım denetçisi (ISA -
Independent safety/software Auditor) gibi sorumluluklara sahip olabilmektedirler.
Proje lideri koordinatörlüğünde projenin ürünlerinin liderleri ve diğer sorumluları ile
birlikte belirli periyotlarla – ortalama 6 ayda 1 - yapılan toplantılarda projenin yeni
sürüm gözden geçirme ve değerlendirme toplantıları yapılmaktadır. Bu toplantılara
ilgili ürünlerin kullanıcıları da davet edilmektedir. Sonuç olarak ülkeler toplantılara
“gözlemci”, “gözden geçiren”, “lider” ve “aktif kullanıcı” olarak katılım sağlarlar.
Ürünler için yılda 1 kez olmak üzere yazılım geliştirme gözden geçirme ve
değerlendirme toplantıları da düzenlenmektedir.
3.2 S4 Yaşam Döngüsü
S4 çalışmaları için ilk zamanlarda yazılım geliştirme süreci olarak Şelale
(Waterfall) modeli kullanılmaktaydı. Daha sonraları tüm çekirdek yazılımları için
Sarmal (Spiral) model uygun görülmüş ve uygulanmıştır.
Bir projenin yeni sürüm planı yapılırken öncelikle ClearQuest’e önceki sürümler
için girilmiş hatalar ve istekler gözden geçirilerek başlanır(Requirements Summary
List - RSL). Daha sonra hatalar ilgili yazılım geliştiricilere atanır. Yeni geliştirilecek
fonksiyonaliteler için gönüllülük esasına göre yazılımcılar belirlenir ve atamalar
yapılır. Kodlamalar tamamlandığında her fonksiyonalite için testler planlanır ve
1
NATO üyesi ülkelerin askeri alandaki standartlarını belirleyen bir bildirimdir.
448
gerçeklenir. Yazılımlardaki değişiklikler “Software Change Request – SCR” veri
tabanında tutulmaktadır. Son olarak yazılımla ilgili hata raporları (bug report), test
raporları (test report) ve durum raporları (status report) yayınlanır.
Ürünlerin her yeni sürümü önceki 2 sürüm için geriye dönük uyumluluğu
destekleyecek şekilde geliştirilmektedir. Geliştiriciler için S4 ADA Kodlama Stand-
ardı, S4 Ürün Geliştirme Standartları vb. referans dokümanlar bulunmaktadır. [6].
3.3 Konfigürasyon Yönetimi
S4 ürünleri geliştirilirken hafızanın sınırlı olduğu sistemlerde yaşanan sıkıntılar
göz önünde bulundurularak dinamik bellek kullanımına izin verilmez. Bunun yerine
nesneler, diziler, listeler ve benzeri veri yapılarının boyutları derleme zamanında
yapılandırma dosyaları kullanılarak belirlenir. Çekirdek yazılımları katmanlarının
kendine ait bir yapılandırma dosyası bulunmaktadır. Bu yapılandırma dosyalarında
ilgili katmanda kullanılan veri tipleri ve bu verilerin boyutları bulunmaktadır. İlgili
katman için kullanılacak kaynak önceden belirlenmiş olur. S4 çekirdek yazılımlarını
kullanacak projelerin ihtiyaçlarına göre bu yapılandırma dosyaları düzenlenmeli ve
çekirdek yazılımlar bu ayarlara göre derlenmelidir. Uyumlu olmayan yapılandırma
dosyası verileri çalışma zamanında programın hata vermesine neden olacağı için
ayarlamaların dikkatli bir şekilde yapılması gerekmektedir. Kaynak problemi olmayan
projeler için çekirdek yazılımları yapılandırma dosyaları en geniş verilerle ya da
varsayılan değerlerle derlenerek kullanılabilmektedir.
3.4 Yazılım Testleri
Bir ürünün yeni sürümü için yazılım geliştirme çalışmaları tamamlandıktan sonra
yeni sürümün yayınlanması öncesi ürün için yazılım testleri yapılmaktadır. S4
ürünleri için hazırlanmış otomatik test altyapısı (Autotest) hızlı ve esnek bir test
yöntemi olup yazılımların işlevselliği, hesaplama sonuçlarının uygunluğu ve hataların
uygun bir şekilde ele alınıp alınmadığı gibi konuları test eder. Autotest yazılımı
çalışırken girdi olarak test betikleri (test scripts) ile diğer girdi dokümanlarını (metro
raporu vb.) alır. Test yazılımı test sonuçlarını rapor şekilde çıktı olarak verir ve
yazılımın önceki sürümünün ilgili test adımı sonuçlarıyla karşılaştırır. Bu
karşılaştırma sonuçları da test yazılımının ürettiği çıktılar arasında yer alır.
Autotest yazılımının kullanımı dışında yazılımın ürettiği sonuçların geçerli görülen
başka yazılımlarla karşılaştırılması yöntemi de yazılım testi kapsamında
kullanılmaktadır. Böylece yazılmış algoritmaların geçerlilikleri daha detaylı bir
şekilde test edilmiş olmaktadır.
3.5 Kalite Yönetimi
S4 ürünleri geliştirmesi sırasında program yönetimi, proje yönetimi, mühendislik
alanlarında kalite adımları takip edilmektedir. Her adım kendi içinde bir kalite
yöntemi barındırmaktadır. Genel olarak baktığımızda S4 ürünleri için aşağıdaki
konuların takibi kalite açısından önem kazanmaktadır.
449
Program Yönetimi: Koordinasyon, Bakım
Proje Yönetimi: Proje Planlama, Projenin izlenmesi ve Kontrolü, Risk
Yönetimi, Proje güvenliğinin izlenmesi, Ürün Değerlendirme
Mühendislik Alanı: Gereksinim Yönetimi, Teknoloji geliştirme, Yazılım
geliştirme, Konfigürasyon Yönetimi
Son zamanlarda S4 Kalite Yönetimine ISA (Independent Software/Safety Auditor)
rolü eklenmiştir. ISA rolü proje yönetimi seviyesinin üstünde yer almaktadır. ISA’nın
temel görevi ürünlerin yayınlanacak sürümlerinin denetimini yapmaktır. Yeni
sürümün kodlama standartlarına uyumluluğu kontrol edilir. Performans ve güvenlik
kriterleri değerlendirilir ve güvenlik standartlarına uygunluk kontrol edilir. Her ürün
için çıkan dokümantasyonlar incelenerek uygunlukları değerlendirilir. Bu kontroller
sonrasında her ürün sürümü için değerlendirme raporu ISA tarafından yayınlanır.
Sonuç olarak ISA rolündeki temsilciler yazılım geliştirme ekipleriyle koordine olarak
ürünlerin kalitesini denetlerler.
3.6 Eğitimler
S4 projeleri ve ürünleri için ilgili ürünlerin kullanıcılarına belli aralıklarla
toplantılar ve eğitimler düzenlenmektedir. Bu eğitimler ilgili ürünlerin proje lideri
tarafından organize edilerek ürünlerle ilgili farkındalığı arttırmak, eğitimler sırasında
bilgi paylaşımını sağlamak ve ürünlerin kullanımının arttırılmasını sağlamak amacı ile
yapılmaktadır. Böylece yazılımların yanlış kullanımının önüne de geçilmiş
olunacaktır.
Eğitimler için planlama proje liderleri tarafından yapılarak S4 kullanıcılarına mail
yolu ile bilgilendirme yapılır. Her ülkeden bu eğitimlere katılacak temsilciler kayıt
formu doldurarak bilgilendirme yaparlar. Eğitimler sırasında teorik bilgilendirmenin
yanı sıra bir yazılımın daha net anlaşılmasına önemli rol oynayan pratik eğitim de
yapılmaktadır. İlgili çekirdek yazılımı kullanan örnek ürünler üzerinden yazılımların
kullanımı daha net anlaşılacağı için pratik eğitimlere özellikle önem verilmektedir.
4 Alınan Dersler
Şimdiye kadar S4 programının nasıl bir süreçte ilerlediğini anlatmaya çalıştık.
Bunun gibi farklı kullanıcılı ve birden fazla ülkenin, dağıtık ekiplerin bir araya
gelerek geliştirdiği projelerde nelere dikkat edilmesi gerektiğine dair birçok noktaya
değinmiş olduk. Şirketlerde birden çok ekibin (şirket içi farklı ekiplerin ya da diğer
firmaların ekipleriyle –alt yükleniciler vb.-) bir araya gelmesiyle yapılan projeler
olduğu için bu projelerin her aşamasına katkı sağlayacak birçok şeyden
bahsedebiliriz.
Projelerin geliştirmesi sırasında ekiplerin ortak paydada buluşabilmesi için
toplantılar yapılması ve toplantılarda gereksinimlerin gözden geçirilmesi,
kullanılacak teknolojilerin gözden geçirilmesi ve hangi teknolojilerin
kullanılacağına karar verilmesi bunların kayıt altına alınıp takibinin düzenli olarak
yapılması büyük önem arz etmektedir. Projenin farklı katmanları ile ilgili sorumluluk
450
atamasının yapılması hem geliştiricilerin projeye daha iyi adapte olmalarını hem de
projenin birçok açıdan takip edildiğini garantileyecektir.
Yine ortak bir çatıda buluşmak adına projeler için her ekibin uyacağı standartlar
belirlenmelidir. Örneğin S4 projelerinde yazılım ekiplerinin bir kodlama
standartları ve ürün geliştirme standartları bulunmaktadır. Bu standartlara uygun
olarak geliştirilen yazılımlar daha sonra bağımsız kalite denetçileri tarafından gözden
geçirilir. Her yeni sürüm için gerçeklenen fonksiyonların geriye dönük
uygunluklarının (Backward Compatibility) sağlanması farklı ürünlerin farklı
sürümlerle çalışabilmesini sağlayacaktır. Bu durum da ilgili yazılımı servis şeklinde
kullanan diğer yazılımların her yeni gelen sürüm ile kendini güncellemek zorunda
kalmaması anlamına gelecektir. Ayrıca yazılımların çalışacakları platformlara ve
kaynaklara uygun olarak üretilmesi diğer bir deyişle “Güvenli” bir yazılım olması
gerekmektedir. S4 ürünlerinin çalışacakları örnek platformlar kullanıcılar tarafından
belirlenip bu platformlarda çalıştıkları garantilendikten sonra sürümler
çıkarılmaktadır. Bu durumu ele almak için kullanıcıların kullandıkları derleyiciler de
sürüm çıkarılmadan önce S4 ürünleri için denenmektedir.
Projelerin yaşam döngüsünün son adımında test aşaması bulunmaktadır. S4
ürünleri için Autotest uygulaması her sürüm de yeni özellikleri de test edecek şekilde
güncellenerek kullanılmaktadır. Ayrıca her sürüm testinde çıkan sonuçlar bir önceki
sürümde çıkan sonuçlarla karşılaştırılmaktadır. Böylece Autotest uygulaması
güvenilir, otomatik ve hızlı bir test mekanizması işletilmesine yardımcı olmaktadır.
Bir projenin yaşam döngüsünün en önemli adımlarından biri de dokümantasyon
aşamasıdır. S4 projelerinde dokümantasyon büyük önem arz etmektedir. Her ne kadar
bilgilerin bir kısmı ekiplerin bir araya gelmesiyle yapılan toplantılarla paylaşılıyor
olsa da ürünlerle ile ilgili detaylı bilgiler ürünlerin dokümantasyonu sayesinde
paylaşılmaktadır.
Bunların yanı sıra projenin her aşamasında yapılan işlerin kaliteli yürütülmesi için
kalite sorumluları atanmalıdır. Bir projenin kaliteli olabilmesi için kalite
sorumlularının projenin başlangıç aşamasında tamamlanma aşamasına kadar geçilen
bütün süreçte aktif olarak görev yapmaları gerekmektedir. S4 programının en çok
önem verdiği konulardan biri de bu kalite anlayışıdır.
Farklı ülkelerin bir araya gelerek ortak olarak geliştirdikleri projelerde projenin
geliştirme süreci doğru tanımlandığında kaliteli, güvenli, doğruluk ve geçerlilik
açısından test edilmiş/denenmiş ürünler üretilmektedir. Fakat tüm bu avantajların
yanında farklı ülkelerle bir araya gelerek geliştirilen projelerde dezavantajlar da
bulunmaktadır. Bu tarz projelerde bilgi aktarımının öneminden birçok kere
bahsetmiştik. Fakat bilgi aktarımının zorunluluğu birçok açıdan sorun yaratabilir.
Örneğin projelerin gizliliği ülkelerin bir araya gelmesini zorunlu kılmaktadır.
Ülkelerin temsilcilerinin planlanan toplantılara katılımlarının zor olması, iş
takvimlerinin bu programlara uymaması gibi konular sıkıntı yaratmaktadır.
Ayrıca farklı ülkelerin projelerden farklı beklentilerinin olması ve bu beklentilerin
planlanamaması /geliştirilememesi diğer bir zorluktur. Bazen bir ülkenin bir ürün için
isteği uzun yıllar karşılanamayabilmektedir. Ülkelerin projeler için yeterince iş gücü
ayıramamaları ürünlerin gelişimini olumsuz yönde etkileyecektir. S4 projelerinde de
yaşanan sıkıntılardan biri de bu kaynak ve zaman problemidir. Özellikle bu gibi
451
gönüllülük esasına dayanarak ilerleyen projelerde ülkelerin yeterince katkıda
bulunmaları ve aktif rol oynayarak alan bilgisine detay seviyesinde sahip olmaları
birçok açıdan yararlı olacaktır. Konfigürasyon çeşitliliğinin yarattığı sıkıntılar da
dezavantaj oluşturmaktadır. Farklı ülkeler için farklı konfigürasyonlarla geliştirilen
projelerin esneklik sağladığı bir gerçektir. Fakat bu esneklik yapılandırma ayarlarının
takibini, geliştirme ve test çalışmalarını zorlaştırarak ülkelere ek maliyet
getirmektedir.
5 Sonuç
S4 projesi NATO üyesi ülkelerin bir araya gelerek gönüllülük esasına dayanarak
geliştirilen, balistik hesaplama başta olmak üzere Ateş İdare projelerinde
kullanılabilecek birçok özelliği barındıran çekirdek yazılımlar grubudur. S4 projesi ile
bir projenin geliştirilmesi aşamasında göz önüne alınması gereken birçok konu ele
alınmıştır. Yapılan toplantılar, eğitimler, proje yönetim süreçleri, konfigürasyon
yönetimi, test mekanizmaları, dokümantasyon, kalite yönetimi ve bunun gibi bir çok
konunun önemine değindik. Ülkelerin projelere olan katkıları projelerin ilerlemesi
açısından önemli bir rol oynamaktadır. Bunun gibi bu projede öğrenilenlerin yanında
kaynak – zaman (iş gücü) problemleri, projenin yavaş ilerlemesi gibi dezavantajlardan
da bahsettik.
Şirketlerde, yukarıda anlatılan çalışmaların projelere katkı sağlayacağı
öngörüsünün uygulamaya konulması kaliteli bir proje geliştirme süresinin yaşanması
açısından önem arz etmektedir.
Kaynaklar
[1] André J. Sowa, NATO Sharable Software Developing Into True Suite Supporting
National Operation, Fire Control Systems, 1-8, Eylül 2008.
[2] http://en.wikipedia.org/wiki/SG2_Shareable_(Fire_Control)_Software_Suite_(S4)
[3] Helmut Schmidt Universität, Overview of the NATO Army Armaments Group (NAAG)
AC/225 Land Capabilities Group 3 SG/2 Sharable Software Suite (S4), Almanya, Eylül 2006
[4] Birger Rhe Hansen, Sevsay Aytar Ortaç, André J. Sowa, NATO Testing In Turkey
Shows Benefit Of Meteorological Forecast Data To Indirect Fire Support, 1-8, Eylül 2008.
[5] www.aop-37.org
[6] John Miller NATO Armaments Ballistic Kernel User Training - NABK Contributors -
NABK Coding Standard (NCS), Almanya, Eylül 2006
[7] John Miller, NATO Armaments Support Services User Training – Autotest, Almanya,
Eylül 2006
[8] D. Schultz. Standard for the Software Life-cycle Process, ACM SIGSOFT Software
Engineering Notes, 10(3):62–62, 1985.
[9] I. Sommerville. Software Process Models. ACM Computing Surveys (CSUR), 28(1):269–
271, 1996.
[10] Hsiang-Jui Kung, Quantitative Method to Determine Software Maintenance Life Cycle,
20th IEEE International Conference on Software Maintenance (ICSM’04), 2004
452
[11] Daisuke Horie, Toshio Kasahara, Yuichi Goto, and Jingde Cheng, A New Model of
Software Life Cycle Processes for Consistent Design, Development, Management, and
Maintenance of Secure Information Systems, Eigth IEEE/ACIS International Conference on
Computer and Information Science, 2009
453