=Paper=
{{Paper
|id=Vol-1483/48_Bildiri
|storemode=property
|title=Mobil Kullanıma Yönelik Taktik Komuta Kontrol Sistemi Yazılımı Geliştirilmesi
|pdfUrl=https://ceur-ws.org/Vol-1483/48_Bildiri.pdf
|volume=Vol-1483
|dblpUrl=https://dblp.org/rec/conf/uyms/YagliEYY15
}}
==Mobil Kullanıma Yönelik Taktik Komuta Kontrol Sistemi Yazılımı Geliştirilmesi==
<pdf width="1500px">https://ceur-ws.org/Vol-1483/48_Bildiri.pdf</pdf>
<pre>
      Mobil Kullanıma Yönelik Taktik Komuta
       Kontrol Sistemi Yazılımı Geliştirilmesi

       Tuba Yağlı, Hatice Deniz Erten, Rasim Yamaç, ve Turgay Yılmaz

                                 Havelsan A.Ş.
                        Komuta Kontrol ve Savaş Sistemleri
                                Ankara, Türkiye
                {tkizik,herten,ryamac,tyilmaz}@havelsan.com.tr


       Özet. Komuta kontrol alanında kullanılan uygulamaların, operasyon-
       ları yürütebilmek için gerekli kabiliyetlerin yanında, taktik seviyedeki
       (arazideki) birliklerin farkındalığını arttıran ve bu birliklerin komuta
       kontrol merkezi ile iletişim kurabilmesini sağlayan özelliklere de sahip
       olması gerekmektedir. Bu kapsamda, konum izleme, yardım isteme /
       gönderebilme, engellerden haberdar olma ve durum bilgilerini raporlama
       gibi ihtiyaçlar ön plana çıkmaktadır. Uygulamanın arazi şartlarındaki
       kullanımı dikkate alındığında; basitlik, kullanım kolaylığı, telsiz tabanlı
       güvenilir veri iletişimi, küçük bant genişliğinde çalışabilme gibi kabi-
       liyetler ve bu kabiliyetlerin arazi kullanımına uygun bir donanım ve
       yazılım ile karşılanması önem arz etmektedir. Bu doğrultuda HAVEL-
       SAN tarafından DOOB-Tactical adında bir mobil komuta kontrol sistemi
       geliştirilmiştir. Sistem; mobil dış ortam el terminali, terminal üzerinde
       çalışan komuta kontrol yazılımı, haberleşme yazılımı ve coğrafi bilgi sis-
       temi yazılımından oluşmaktadır. Bu makalede, geliştirilen sistemin mi-
       marisi, bileşenleri, bileşenlerin özellikleri, dağıtık haberleşme mekaniz-
       ması tanıtılmakta, ayrıca sistemin gerçeklemesine dair kazanılmış olan
       deneyimler paylaşılmaktadır.

       Anahtar Kelimeler: komuta kontrol uygulamaları, rahat ürün geliştirme,
       mobil yazılım geliştirme, dağıtık haberleşme


1    Giriş

Popülerliği ve kullanımı her geçen gün artan mobil uygulamalara, pek çok alanda
olduğu gibi komuta kontrol (KK) uygulamaları alanında da ihtiyaç duyulmak-
tadır. Her ne kadar mobil KK uygulamaları ile diğer mobil uygulamalar bazı
ortak niteliklere ve ihtiyaç tanımlarına sahip olsa da, mobil KK uygulamaları
için bir takım ek gereksinimler bulunmaktadır. Mobil KK uygulamalarının, ope-
rasyonları yürütebilmek için gerekli kabiliyetlere sahip olmasının yanında, fiziksel
ya da güvenlik bakımından güç arazi şartlarındaki kullanım da dikkate alınarak,
güvenilirlik (İng. reliability), iletişim hızı, bant genişliği ve kullanım kolaylığı
gibi çeşitli açılardan da etkili bir kullanım sağlayacak şekilde geliştirilmesi ge-
rekmektedir.


                                             454
    Bu kapsamda yapılan analizler sonucunda ortaya çıkan, mobil kullanıma
yönelik KK sistemlerinin temel ihtiyaçları aşağıdaki gibidir:
 – Taktik seviyedeki (arazideki) mobil tim, tabur, tugay gibi askeri birlikle-
   rin olası tehlikeler, acil durumlar, olaylar ve saldırılardan haberdar edilmesi,
   yardım gönderme / alma faaliyetlerinin sağlanması, konum ve durum bil-
   gilerinin birlikler arasında ve KK merkezine / merkezinden raporlanarak
   durumsal farkındalığın sağlanması,
 – Mobil birlikler arası, mobil birliklerden KK merkezine ve KK merkezinden
   mobil birliklere güvenilir bilgi aktarımı
 – Operasyonlar sırasında arazide uygulamanın kolay kullanılabilmesi için kul-
   lanıcı dostu arayüz
 – Harita üzerinde operasyonel elemanların uygun semboloji konfigürasyonu ile
   gösterimi ve bu semboloji üzerinde işlemlerin yapılabilmesi için uygun bir
   Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS)
 – Arazi şartlarına uygun donanım
 – Olası koalisyonlar için tanımlanmış veri değişimi standartlarının kullanılması
 – Coğrafi şekillerin saklanmasını sağlayan uzamsal (İng. spatial), idamesi ko-
   lay, güvenilir veritabanı
     Mobil KK sistemi olarak dünyada öne çıkan yazılımlardan bazıları Northrop
Grumman tarafından geliştirilen “AN/TYQ-23 Mobile Command and Control
Systems” yazılımı[8], Mistral Solutions tarafından geliştirilen “Mobile Command
And Control Center (MC&CC)” çözümü [5] ve MPD Systems tarafından Now-
Force mobil acil durum yönetim çözümleri kullanılarak yürütülen “Police Mobile
Command Center” [9] projesidir. “AN/TYQ-23 Mobile Command and Cont-
rol Systems” yazılımı, A.B.D. Deniz Kuvvetleri’nde kullanılmakta olan taktik
hava operasyonları yazılımına (İng. Tactical Air Operations Module) entegre
olacak şekilde, gemi ve denizaltıların mobil özelliklerinden yararlanarak askeri
anlamda durumsal farkındalığın optimize edilmesini hedefleyen bir yazılımdır.
“Mobile Command And Control Center (MC&CC)” çözümü, her türlü (askeri
veya güvenlik güçleri için) mobil KK merkezi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla
geliştilmiştir. Mobil KK merkezi, uygulamayı kullanarak taktik birlikler, kablo-
suz IP tabanlı kameralar, opsiyonel karargahlar ve keşif uçaklarıyla bağlantı ku-
rabilmekte, karşılıklı iletişim sağlayarak operasyonları yürütebilmektedir. MPD
Systems tarafından yürütülen “Police Mobile Command Center” projesinde ise,
acil durum ve olay yönetimi odaklı bir çözüm sağlanmaktadır. Yürütülen proje
sayesinde, Nijerya’nın en büyük şehirlerinden olan Port Harcout’ta güvenlik
güçlerinin olaylara müdahale süresi ortalaması 7 dakikaya indirilebilmiştir. Ayrıca
tarihçesi tutulabilen bilgilerin analizi yapılarak operasyonel optimizasyon ve kay-
nakların optimal dağıtımını sağlamak mümkün olmaktadır.
     Belirtilen uygulamalar ve projeler, yukarıda verilen mobil KK sistemi ih-
tiyaçları kapsamında çeşitli kabiliyetler sunsa da, yazılımlar kendi ön tanımlı ih-
tiyaçlarına yönelik olarak geliştirilmekte, yukarıda belirtilen tüm ihtiyaçlar aynı
anda karşılanmamaktadır. Ayrıca, KK alanında geliştirilecek yazılımların “yerli
yazılım” olarak geliştirilmesi de önem arzetmektedir. Bu doğrultuda, HAVEL-
SAN tarafından “DOOB-Tactical” (DOOB - Defense Out of a Box) adında bir


                                         455
mobil komuta kontrol sistemi geliştirilmiştir. DOOB-Tactical, stratejik seviyeden
taktik seviyeye kadar çalışabilen bir yerli yazılım olarak ön plana çıkmaktadır.
Yukarıda belirtilen ihtiyaçları karşılamaya ek olarak birçok farklı askeri stan-
dartta bilgi alışverişi yapabilme ve hiçbir ticari ürüne bağımlı olmama gibi nite-
liklere sahiptir.
    DOOB-Tactical uygulaması, merkezi KK sistemi ve diğer DOOB-Tactical uy-
gulamaları ile haberleşebilen bir mobil yazılım olarak gerçekleştirilmiştir. DOOB-
Tactical, Global Positioning System (GPS) gömülü dış-ortam-terminalleri (İng.
toughbook) üzerinde çalışmaktadır. KK, haberleşme ve CBS olmak üzere üç te-
mel bileşenden oluşan uygulama; yaygınlık, farklı platformlarda kullanılabilme
ve diğer uygulama program arayüzleriyle (İng. API) uyumluluğu dolayısıyla,
programlama dili olarak Java ve kullanıcı dostu mobil arayüz için de JavaFX [1]
kullanılarak geliştirilmiştir. Haberleşme yazılımı kapsamında, GPS aracılığıyla
elde edilen pozisyon bilgileri, aynı iletişim ağı içinde olan diğer müttefik DOOB-
Tactical uygulamalarına ve merkezi KK sistemine periyodik olarak gönderile-
bilmektedir. Arazi şartlarında kısıtlı bant genişliği, iletişim altyapısı dolayısıyla
iletişim User Datagram Protocol (UDP) kullanılmakta, seçmeli güvenilirlik (İng.
optional reliability), sıralı / sırasız paket dağıtımı, gelen ve giden bant aralıkları
konfigürasyonu yapılabilmektedir. Bilgi aktarımı için, “Variable Message Format
(VMF)” mesajlaşma standardı [7] kullanılmakta, böylece yalnızca gerekli veri-
nin gönderilerek bant genişliğinin etkili bir şekilde kullanılması sağlanmaktadır.
CBS olarak HAVELSAN tarafından geliştirilen Tactical-Map (TMAP) yazılımı
kullanılmaktadır.

2     Yazılım Mimarisi
DOOB-Tactical uygulaması, GPS gömülü dış-ortam-terminalleri üzerinde çalış-
maktadır. Dış-ortam-terminalini kullanmakta olan her kullanıcı üzerinde bir adet
telsiz sistemi bulunmaktadır. Arazi şartlarında iletişimin aksamaması için ara
bağlantı amaçlı röleler kullanılarak, telsizden yayılan sinyallerin iletimi sağlanmakta,
her DOOB-Tactical sistemi hem birbiriyle hem de merkezi KK sistemi ile sorun-
suz iletişim sağlayabilmektedir. Sistemin çalışma konsepti Şekil 1 üzerinde de
gösterilmiştir.
     DOOB-Tactical yazılımı 3 ana yazılım bileşeninden oluşmaktadır (Şekil 2):
Komuta Kontrol, Haberleşme ve CBS yazılımları. Komuta Kontrol yazılım bi-
leşeni, kullanıcı arayüzü katmanı, iş mantığı katmanı ve veritabanı katman-
larından oluşmaktadır. Kullanıcı tarafından girilen bilgiler iş mantığı katmanında
işlenmekte, ayrıca haberleşme yazılımı aracılığıyla diğer DOOB-Tactical kul-
lanıcılarına ve merkezi KK sistemine gönderilmektedir. KK iş mantığı katmanında
kullanılan servislerin büyük kısmı mesajlaşma amaçlı servislerdir.
     Aşağıdaki bölümlerde yazılımın üç ana bileşeni ayrıntılı olarak anlatılmaktadır.

2.1   Komuta Kontrol Yazılımı
Daha önceden de tanımlandığı gibi, mobil cihaz olarak arazi şartlarına uygun
ve taşınması kolay dış-ortam-terminalleri kullanılmaktadır. Herhangi bir nedenle


                                          456
                                Şekil 1. Sistem Mimarisi


ağ bağlantısı koptuğunda da uygulamanın çalışmaya devam edebilmesi için, uy-
gulama yazılımı bağımsız (İng. stand-alone) uygulama olarak tasarlanmıştır.
Kullanıcı tarafından kullanılacak dış-ortam-terminallerinin çoklu-dokunma (İng.
multi-touch) özelliğine sahip olduğu ve uygulamanın tamamen dokunmatik ek-
ranlar üzerinden yürütüldüğü düşünüldüğünde, kullanıcı arayüzlerinin tasarımı
ve kullanım kolaylığı özellikleri ön plana çıkmaktadır.
     DOOB-Tactical sisteminin kullanım sahasının arazi şartları olması dolayısıyla
kullanımı ve taşınması kolay tablet bilgisayarların donanım alt yapısı olarak kul-
lanılması uygun görülmüştür. Ancak standart tablet bilgisayarların kırılgan ol-
ması ve zorlu arazi şartlarına dayanabilecek malzemeler ile üretilmediği gerçeği
göz önüne alındığında “toughbook” tarzında, yüksek ya da düşük sıcaklıklara,
toza, suya ve darbelere dayanıklı dış-ortam-terminallerinin kullanımlası uygun
görülmüştür. DOOB-Tactical sisteminin koşulacağı hedef cihaz örneği Şekil 3’de
verilmiştir:
     Sistem genelinde platform bağımsız bir yapı istenildiğinden Java program-
lama dili tercih edilmiştir. Kullanıcı arayüzlerinde ise dış-ortam-terminalleri he-
def donanım olarak planlandığı için kullanıcıya DOOB-Tactical sistemi kap-
samında yukarıda belirtilen özellikleri karşılamak için JavaFX [1] teknolojisi kul-
lanılmaktadır. JavaFX, kullanılan platformun kabiliyetlerine göre çoklu-dokunma
işlemlere destek verebilmekte ve Java arayüz kütüphaneleri ile çeşitli platform-
larda tutarlı bir şekilde çalışabilmektedir. JavaFX teknolojisinin seçilmesindeki
asıl sebep ise CSS (Cascading Style Sheets) dosyaları kullanılarak birçok şekilde
özelleştirilebilir görsel tasarımlar ve kullanıcı arayüzleri üretilebilmesidir. Bu sa-
yede tasarım ve gerçekleştirim birbirinden ayrılabilmekte ve daha kullanıcı dostu
arayüzler yapılabilmektedir.
     DOOB-Tactical arayüz tasarımı gerçekleştirilirken kullanım kolaylığı göz ö-
nüne alınarak ekran tasarımlarında mümkün olduğunca sadeliğe önem verilmiştir.


                                           457
Şekil 2. Sistem Yazılım Mimarisi


               458
Şekil 3. Dış-ortam-terminali (tough-book): Kullanılan örnek cihaz [4] ve üzerinde
çalıştırılan DOOB-Tactical ekran görüntüsü


Kullanıcıyı yoracak ve girilmesi zaman alacak veriler filtrelenmiş, sadece yoğun
önem arz eden bilgilerin girilmesi ve gösterilmesi istenmiştir. Yine kullanım ko-
laylığı açısından düğmeler ve metin alanlarının boyları büyük tutulmuş, veri
girişinin gerekmediği durumlarda ekranda harita tam ekran görünecek şekilde
ayarlanmıştır. Böylece kullanıcının haritadaki dost (müttefik) /düşman unsur-
ların konumlarını rahatça takip edebilmesi ve bu sayede de kullanıcının durumsal
farkındalığının arttırılması amaçlanmıştır.
    Tasarımın dış-ortam-terminali kullanılarak ve bağımsız uygulama olarak ya-
pılıyor olması; sınırlı disk alanı, arazi ortamında veritabanına sık müdahale ede-
meme gibi kısıtları beraberinde getirmektedir. Bu da pratik, hantal olmayan,
kolay idame edilebilir bir veritabanı kullanımını zorunlu kılmaktadır. Ayrıca,
sistem genelinde harita, coğrafi bilgiler ve taktik şekiller büyük bir öneme sahip
olduğu için bu verilerin veritabanında tutulma biçimi de önem kazanmaktadır.
Bu gereksinimi sağlayabilmek için coğrafi düzlem üzerinde belirlenen nesneleri
saklamak ve sorgulamak üzere özelleşen uzamsal veritabanları kullanılmaktadır.
Bu şekilde DOOB-Tactical sisteminde büyük öneme sahip coğrafi ve taktik şekiller
ve konumları kolayca tutulabilmekte, coğrafi sorgular istenilen şekilde kolayca
yapılabilmektedir. Tüm bu ihtiyaçlar doğrultusunda, veritabanı olarak Postgre-
SQL ve üzerine eklenen PostGIS eklentisi kullanılmıştır.
    DOOB-Tactical sisteminin bir diğer önemli gereksinimi de dost objelerin
konumlarının izlenmesi ve kendi konum bilgisinin ilgili karargahlara gönderil-
mesidir. GPS bu ihtiyacı karşılamak için kullanılmaktadır. GPS gömülü tablet


                                         459
bilgisayarlardan alınan konum periyodik olarak ilgilenen diğer birliklere (diğer
DOOB-Tactical kullanıcılarına) ve bir üst komutanlığa (merkezi KK sistemine)
gönderilmektedir. Pozisyon verisinin GPS’ten alınabilmesi için “Java Specifica-
tion Request (JSR)-179 API” kullanılmaktadır.
      Şekil 2’de de belirtildiği gibi, kullanıcı arayüzü harita verisi ve kullanıcının
veri girişini yapabilmesini ya da bu verileri görüntüleyebilmesini sağlayan arayüz
bileşenlerinden oluşur. Bu arayüz katmanının altında iş süreçlerinin yürütül-
düğü servisler, bu servislerin kullandığı veri nesneleri ve bu veri nesnelerinin
idamesini sağlayan iş mantığı katmanı bulunmaktadır. İş mantığı katmanına ek
olarak mesaj oluşturulmasını ve çözümlemesini sağlayan haberleşme servisleri
de bulunmaktadır. Üretilen her türlü veri, veritabanı katmanı aracılığıyla kalıcı
hale getirilmektedir.
      İş mantığı katmanı dahilinde bulunan veri nesneleri, bütün DOOB-Tactical
sistemi dahilinde ihtiyaç duyulacak nesne bilgilerini tutmaktadır. Bu nesneler
çeşitli şekillerde oluşturulabilir; veritabanı sorguları yapılarak, kullanıcının veri
girişi yapmasıyla ya da sisteme dışarıdan (başka bir DOOB-Tactical ya da dış
bir KK sisteminden) bir mesaj ulaşması sonucu. Bu nesnelerin veritabanına
yazılması, veritabanından sorgulanması ya da silinmesi gibi işlemleri bu kat-
mandaki veri erişim sınıfları gerçekleştirir. Bu sınıflar veritabanı sorgularının
barındığı sınıflardır.
      İş süreçlerinin yürütüldüğü servis katmanında sistemin yürütülmesi için kul-
lanılan ve iş mantığını barındıran servis sınıfları ve bu sınıfların diğer modüllerle
iletişimini sağlayan servis arayüz sınıfları bulunmaktadır. Sistem esas olarak
VMF mesajları üzerinden veri iletişimini sağladığı ve bu şeklide kendi duru-
munu belirleyebildiği için servis katmanında ağırlıklı olarak mesaj işleme ser-
visleri bulunmaktadır. Bu servisler ilgili mesajın sisteme ulaşmasının ardından
mesaj çözümlendikten sonra iş mantığına göre mesajın işlenmesinden, gerekli
alanların kaydedilmesinden, kullanıcıya uyarı verilmesinden ve hata ayıklama
süreçlerinden sorumludur. Ayrıca mesaj gönderimi gerektiğinde mesajın ilgili
alanlarının sistemden toplanarak oluşturulmasından ve yine kullanıcıya uyarı
verilmesinden sorumludur.
      Önceki bölümlerde de anlatıldığı gibi VMF mesajları DOOB-Tactical siste-
mindeki unsurların bir bütün halinde çalışabilmesi için önemli bir yere sahiptir.
Bu mesajlar kısaca sistemin şu ihtiyaçlarını karşılamaktadır:

 – Serbest metin gönderebilme ve alma
 – Kendi konum bilgisini ya da diğer bir nesnenin konum bilgisini gönderebilme.
   Burada sistem GPS’ten aldığı kendi konum bilgisini sistemden ayarlanabilen
   bir süre ile ilgilendiği birliklere periyodik olarak gönderebilmektedir.
 – Dost/düşman bilgilerini gönderebilme ve alma
 – El yapımı patlayıcılar ile ilgili detaylı bilgilerin gönderilmesi ve alınması
 – Mühimmat ve mevcut teçhizat bilgilerinin gönderilmesi ve alınması
 – Personel kayıp ya da yaralı bilgilerinin gönderilmesi ve alınması
 – Gerektiğinde tıbbi yardım ve kurtarma isteği ya da tıbbi yardım ve kurtarma
   ekibi gönderilmesi


                                             460
     Belirtilen mesajlar sistem için öncelikli olduğundan ilk etapta bu mesajların
gerçekleştirimi yapılmıştır. Ancak sistemin yeni sürümlerinde yeni ihtiyaçların
ortaya çıkabileceği ve bu mesaj setlerine yeni mesajların eklenebileceği olasılığı,
sistemin mesaj işleme ve oluşturma kabiliyetlerinin genişleyebilir bir yapıda ol-
ması gerekliliğini ortaya koymuştur. Bu sebeple genel kapsamlı (jenerik) bir
çözüme gidilmiştir. VMF mesaj yapıları, statik veriler olduğu için veritabanında
yapısal olarak saklanmaktadır. DOOB-Tactical sistemine dış bir sistemden bir
VMF mesajı gönderildiğinde, sistem ilk defa belirlenen mesajı çözümlerken ve-
ritabanından ilgili yapıyı çekip belleğe (İng. cache) yüklemektedir. Bunun so-
nucunda sadece mesaj ilk defa oluştuğunda veritabanına erişim sağlanmaktadır.
Mesaj yapılarının, veri nesneleri tarafındaki karşılıkları olarak Java veri sınıfları
bulunmaktadır. Veri yapıları veritabanından okunduktan sonra Java program-
lama dilinin bir özelliği olan yansıma (İng. reflection) kullanılarak belirtilen me-
sajın veri sınıfı nesnesi oluşturulmaktadır. Bu mekanizma çalışırken mesajın for-
matında olan veri grubunun ya da veri alanının bulunup bulunmadığını gösteren
belirteçlerin işlenmesi önemli bir husus olarak ele alınmaktadır. Mesajın değişen
uzunlukta olmasının sebebi içerisindeki alanların gönderilmek istenen verinin
yapısına uygun olarak yinelenebilir olmasından kaynaklanmaktadır. Bu sayede,
belirtilen veri sınıfı nesnesi özyineli (İng.recursive) olarak oluşturulabilmekte ve
içerisinde yinelenen veriler yapısal listeler halinde tutulmaktadır. Daha sonra
veri sınıfı oluşmuş mesaj, servis sınıfları aracılığı ile iş mantığına uygun ola-
rak işlenmektedir. Mesajın işlenmesi bittikten sonra gerekiyorsa ekrana güncel-
leme uyarısı verilmekte ve kullanıcı uyarılmaktadır. Böylece bir mesajın iletim
döngüsü tamamlanmış olmaktadır.

2.2    Haberleşme
DOOB-Tactical yazılımı, merkezi KK sistemi uygulaması ve diğer taktik uy-
gulamalar arasında anlık iletişim kurabilme kabiliyetine sahiptir. Bu kapsamda
konum izleme, yardım isteme / gönderebilme, engellerden haberdar olma, durum
bilgilerini raporlama ve anlık mesajlaşma ihtiyaçları karşılanmaktadır.
     Uygulamanın arazi şartlarındaki kullanımı dikkate alındığında; telsiz tabanlı
güvenilir veri iletişimi, düşük bant genişliğinde çalışabilme kıstasları değerlendi-
rilerek VMF [7] kullanılmıştır. VMF, değişken uzunlukta mesajlar içeren, kul-
lanıcıya sadece gerekli bilgiyi gönderme esnekliği sağlayan bit bazlı digital bilgi
standartıdır.
     VMF kullanımı, özellikle bant genişliğinin sınırlı olduğu arazi ortamında mi-
nimum büyüklükteki veri paketini gönderebilmesi açısından tercih edilmiştir.
Örneğin bir diğer mesajlaşma standardı olan Link-16 standardında, 225 bit
uzunluğundaki tanımlayıcı, pozisyon, hız, yükseklik alanlarını içeren bir mesaj
için, sadece pozisyon bilgisi değişse bile 225 bitin tamamı tekrar gönderilmekte-
dir. Bu durum, düşük bant genişliğinde tercih edilen bir durum değildir. VMF
kullanılarak pozisyon güncelleme mesajı 89 bit ile iletilebilmektedir.
     Arazi şartlarında kısıtlı bant genişliği ve ağ (İng. network) iletişim altyapısı
dolayısıyla, iletişim için UDP kullanılmaktadır. Yazılımda geliştirilen ağ altyapısı
ve kullanılan JENET kütüphanesiyle [2] seçmeli güvenilirlik, sıralı ya da sırasız


                                            461
paket gönderimi, gelen giden mesajların bant genişliğinin ayarlanabilmesi kabili-
yetleri sağlanmıştır. Bu sayede, UDP güvenilir bir altyapıya dönüştürülmüştür.
     Seçmeli güvenilirlik, gönderici birliğin mesajlarının alıcı birliğe iletildiğinden
emin olunmasını sağlamaktadır. Fakat pozisyon güncelleme gibi mesajlar sürekli
gönderildiği için bu özellik kullanılmayarak veri yükü azaltılmakta ve iletimin
hızlanması sağlanmaktadır. Güvenilir iletimin olup olmayacağı paket bazında
ayarlanabilmektedir. Sıralı ya da sırasız paket gönderimi kabiliyeti, belli bir sıra
ile gönderilmesi önem arz eden paketlerin istenilen sıra ile gönderilmesini, gönde-
rim sırasının önemli olmadığı paketler için de bir diğerini beklemek zorunda
kalmadan iletilerek daha hızlı gönderim yapılmasını sağlamaktadır. Bu özellik
de paket bazında ayarlanabilmektedir. Gelen giden mesajların bant genişliğinin
ayarlanabilmesi kabiliyeti sayesinde ise arazide çalışacak taktik uygulama için
önem arz eden düşük bant genişliğinde veri iletimi sağlanması en üst düzeye
çıkarılabilmektedir.
     Uygulamada geliştirilen yapı ile her bir mobil uygulama kullanıcısı kendi
ağında bulunacak diğer kullanıcıları belirleyebilmektedir. Bu sayede sadece is-
tenilen kullanıcılar ile haberleşme sağlanmaktadır. Ayrıca, mesaj tipi bazında
da haberleşilecek kullanıcılar seçilebilmektedir. Bunun yanı sıra, mesaj bazlı
öncelikler tanımlanabilmektedir. Böylece, gönderilecek mesajların biriktirildiği
kuyruk, mesajların öncelik sırası göz önünde bulundurularak ele alınmakta ve
önceliği yüksek olan mesajlar önce gönderilmektedir.

2.3    Coğrafi Bilgi Sistemi
DOOB-Tactical uygulamasında CBS olarak HAVELSAN tarafından geliştirilen
Java tabanlı TMAP uygulaması kullanılmaktadır. TMAP vektör ve raster coğrafi
verilerin görüntülenmesini, harita işlemlerinin gerçekleştirilmesini, NATO kara
konuşlu ordu sembolojileri APP-6A, APP-6B ve MIL-STD-2525C standarları
dahilinde gösterim yapılabilmesini sağlamaktadır.
    TMAP CBS’nin DOOB-Tactical kapsamında CBS yazılımı olarak kullanıl-
masının başlıca nedenleri; halihazırda CBS yazılımı olarak elde bulunması, HA-
VELSAN tarafından geliştirilmesi sayesinde DOOB-Tactical uygulamasının ih-
tiyaçlarına hızlı şekilde cevap vererek gerekli eklentilerin yapılabilmesi ve enteg-
rasyon sorunlarını en aza indirmesidir.


3     Deneyimler
DOOB-Tactical yazılımının geliştirilmesi esnasında kazanılan deneyimler ve kar-
şılaşılan bazı sorunlar aşağıda maddeler halinde listelenmiştir:
 – Ekran arayüzleri kullanılırken JavaFX teknolojisinin kullanılmasına karar
   verilmiştir. JavaFX, tasarım ve geliştirme ekibine uyarlanabilir ve tasarımı
   kolayca güncellenebilir arayüzler geliştirme imkanı sunmuştur. Bu sebeple
   arayüz geliştirme süresinin kısaltılmasını sağlamıştır. Ancak yeni bir tekno-
   loji olması sebebiyle kullanılan kütüphane içerisinde bazı problemler buluna-
   bilmekte ve bu problemlerin çözümleri kolayca sağlanamamaktadır. Ayrıca,


                                            462
   dokümantasyon eksikliği, varolan dokümantasyonda yer alan örneklerin azlığı
   ve JavaFX editörü olarak kullanılan Scene Builder [1] yazılımının kullanımın-
   dan kaynaklanan bazı hatalarla karşılaşılmıştır.
 – Haberleşme standardı olarak VMF seçilmiştir. Bu standart, küçük bant
   genişliklerinde küçük ağ paketleri ile iletişimi sağladığı için arazi şartların-
   da elverişli bir imkan sunmuştur. VMF ile beraber, güvenilir hale getirilmiş
   UDP iletişiminin tercih edilmesi, iletişim altyapısındaki bağlantı problemleri-
   nin arazi şartlarında oldukça yüksek seviyelerde olması sebebiyle mesajların
   güvenilir bir şekilde iletilmesinde etkili olmuştur.
 – Yapılan coğrafi sorguların hızlı bir şekilde işletilebilmesini sağlaması sebe-
   biyle veritabanı olarak uzamsal veritabanı tercih edilmesi kullanışlı olmuştur.
   Bu şekilde, kullanılan hedef cihazların kaynak bakımından kısıtlı olması, hızlı
   veritabanı iletişimini engellememektedir.
 – DOOB-Tactical sistemi, merkezi KK sistemi ile arasındaki bağlantı kopsa
   dahi çalışabilir durumda olmak üzere tasarlanmıştır. Bu şekilde arazi kul-
   lanımına daha uygun hale getirilmiştir. Kendi üzerinde veritabanı ve ge-
   rekli ana verileri depolamaktadır. Bağlantı koptuğunda kullanıcı ihtiyaçlarını
   karşılamaya devam etmekle beraber merkezi KK sistemine ve diğer DOOB-
   Tactical sistemlerine gönderilmesi gereken verileri biriktirmektedir. Bağlan-
   tının tekrar sağlanmasıyla, öncelik sırasına göre gönderilmesi gereken bütün
   verileri ilgili alıcılara ulaştırmaktadır.
 – Sistemin arazi şartlarında kullanım denemeleri sonucunda sistemde kulla-
   nıcının en rahat erişmesi gereken alanın “Alarm Düğmesi” olduğu sonu-
   cuna ulaşılmıştır. Bu sebeple ekrandan kaybolmayacak şekilde, ağ dahilin-
   deki tüm dost sistemlere alarm verildiğini ulaştıran bir düğme ana ekrana
   yerleştirilmiştir.
 – DOOB-Tactical sisteminin geliştirildiği proje kapsamında yer alan merkezi
   KK sistemi, temel veri modeli olarak “Joint Consultation, Command and
   Control Information Exchange Data Model” (JC3IEDM) [6] bilgi değişim
   veri modelini kullanmaktadır. Böylece “Multilateral Interoperability Prog-
   ramme” (MIP) [3] tabanlı diğer KK sistemleriyle uyumlu olması sağlan-
   maktadır. Ancak mobil uygulama, taktik kademe ihtiyaçlarını sağlamakta
   uzmanlaştığından, JC3IEDM uyumlu veritabanı ihtiyacının ortadan kalktığı
   değerlendirilmiş ve minimum sayıda tablo ile daha küçük ve kullanımı /
   bakım idamesi kolay bir veritabanı tasarımı yapılmıştır. Bu kapsamda, dış-
   ortam-terminallerinde kullanılan veritabanı ile merkezi DOOB veritabanı
   arasında uygun eşleşmelerin yapılması gerekliliği ortaya çıkmıştır. JC3IEDM
   standartının çok uzun ve detaylı olması dolayısıyla bazı alanlarda eksik/yanlış
   eşleşmeler yapılmış, bunların tespiti zaman almış, ancak çözümlenmiştir.


4   Sonuç

Bu makalede, mobil komuta kontrol sistemlerine olan ihtiyaç tanımlanmış, mo-
bil KK sisteminin sahip olması gereken temel gereksinimler listelenmiş, çözüm
olarak da HAVELSAN tarafından geliştirilen DOOB-Tactical sistemi, yazılım


                                           463
mimarisine ve bileşenlere ait detaylarıyla birlikte verilmiştir. Yazılım tasarımı
ve gerçekleme esnasında; arazi şartlarındaki kullanım dikkate alınarak basitlik,
kullanım kolaylığı, telsiz tabanlı güvenilir veri iletişimi, küçük bant genişliğinde
çalışabilme gibi hususlara önem verilmiş ve bu doğrultuda JavaFX bazlı görsel
arayüz, UDP üzerinde çalışan güvenilir hale getirilmiş veri iletişimi ve VMF
tabanlı mesaj gönderimi gibi tasarım kararları ön plana çıkmıştır. Elde edilen
yazılım için gerekli kullanıcı testleri gerçekleştirilmiş, yazılımın kullanılabilirliği
ve veri iletişim kabiliyetlerinin yeterli seviyede olduğu değerlendirilmiştir. Maka-
lede ayrıca, yazılımın geliştirilmesi esnasında kazanılan deneyimlere ve karşılaşı-
lan sorunlara yer verilmiştir.
     DOOB-Tactical için muhtemel ilave çalışmalar yapılması da mümkün gözük-
mektedir. Bunlardan ilki askeri KK alanında geliştirilen yazılımın suç oranlarının
yoğun olduğu ortamlarda kullanıma yönelik olarak sivil güvenlik alanına adapte
edilmesidir. Ek olarak mobil uygulama, dış-ortam-terminallerinin kullanımının
mümkün olmadığı ya da giyilebilir teknolojilerin tercih edilebileceği durumlar
için giyilebilir teknolojilere (akıllı gözlük, saat, vs.) adapte edilebilecektir.


Teşekkür
Bu makale HAVELSAN A.Ş. tarafından şirket içi Ar-Ge projesi olarak yürütülen
DOOB projesi kapsamında yapılan çalışmaların sonucu olarak üretilmiştir. Ya-
zarlar, DOOB projesinin tüm geçmiş ve şu anki çalışanlarına değerli katkıları
dolayısıyla teşekkürlerini sunmaktadır.


Kaynaklar
1. Client technologies: Java platform, standard edition (java se) 8 release 8. http:
   //docs.oracle.com/javafx/, accessed: 2015-05-01
2. jenet, enet for java. https://github.com/seeseekey/jenet, accessed: 2015-05-01
3. Multilateral interoperability programme. https://mipsite.lsec.dnd.ca/Pages/
   Default.aspx, accessed: 2015-05-01
4. Panasonic          fz-g1       toughpad.        http://business.panasonic.co.uk/
   computer-product/toughpad/fz-g1, accessed: 2015-05-01
5. Mistral      Solutions      Pvt.      Ltd.:   Mobile     command      and    cont-
   rol     center       (mc&cc)       solution.    http://www.mistralsolutions.com/
   mobile-command-control-center-mccc-solution/, accessed: 2015-05-01
6. Multilateral Interoperability Programme, Greeding, Germany: The Joint C3 Infor-
   mation Exhange Data Model (JC3IEDM), ver.3.1.4 edn. (February 2012)
7. NATO: Tactical Data Exchange — Variable Message Format (VMF)
8. Northrop Grumman Corporation: An/tyq-23 mobile command and cont-
   rol systems. http://www.northropgrumman.com/Capabilities/ANTYQ23/Pages/
   default.aspx, accessed: 2015-05-01
9. NowForce:         A       transformational      security    plan     to    reduce
   crime        rates       in       rivers     state.      http://www.nowforce.com/
   police-mobile-command-center-mpd-reduces-crime-in-rivers-state/,               ac-
   cessed: 2015-05-01


                                            464

</pre>