=Paper=
{{Paper
|id=Vol-1483/74_Deneyim
|storemode=property
|title=PBX Aboneleri için Merkezi VoIP Santral Yönlendirme Servislerinin Tasarımı
|pdfUrl=https://ceur-ws.org/Vol-1483/74_Deneyim.pdf
|volume=Vol-1483
|dblpUrl=https://dblp.org/rec/conf/uyms/GozuacikYYA15
}}
==PBX Aboneleri için Merkezi VoIP Santral Yönlendirme Servislerinin Tasarımı==
https://ceur-ws.org/Vol-1483/74_Deneyim.pdf
PBX Aboneleri için Merkezi VoIP Santral Yönlendirme
Servislerinin Tasarımı
Necip Gözüaçık1, Ecem Tuğba Yıldız1, Oğuzhan Yavuz1, Caner Aksoy1
1
Netaş Telekomünikasyon A.Ş, İstanbul, Türkiye
{gozuacik,tyildiz,oyavuz,caksoy}@netas.com.tr
Özet. Bu çalışmada kurumsal firmaların sahip oldukları PBX santrallerine,
merkezi VoIP santral üzerinden yönlendirme servisleri verilebilmesine ilişkin
deneyim paylaşılmıştır. Burada, VoIP santral ile PBX aboneleri ISDN PRI
protokolü kullanarak haberleşmişlerdir. Netaş’ın yazılım ürün sahipliği yaptığı
merkezi VoIP santraller, yapılan yazılımsal geliştirme ile farklı PBX santralleri
arasında çağrı yönlendirme yapabilir hale gelmiştir. Böylelikle kurumsal
firmalar, herhangi bir PBX santralinde yaşanan yoğunluk ya da erişilememe
gibi durumlarda gelen çağrıları farklı bölgelerdeki PBX santrallere
yönlendirebilmişlerdir. PBX santrallerinin daha verimli ve etkin şekilde hizmet
vermeye başlaması ile müşteri memnuniyetinde oldukça ciddi oranda
iyileştirme sağlandığı gözlenmiştir.
Keywords: PBX, VoIP Sistemleri, ISDN, PRI, Çağrı Merkezi, Yönlendirme,
Müşteri Memnuniyeti
1 Giriş
Özel Birim Santrali (PBX, Private Branch Exchange) oldukça uzun yıllardır
kullanılagelen ve özellikle de kurumsal işletmeler tarafından tercih edilen bir telefon
şebekesidir[1]. PBX telefon sistemi kullanıcıların dâhili haberleşmelerini sağlarken
harici haberleşme için de telekom ağına erişimi sağlar. Netaş’ın yazılım ürün sahipliği
yaptığı VoIP santral çözümü de hem eski nesil hem de yeni nesil birçok PBX türüne
protokol desteği vermektedir. Desteklenen PBX türleri arasında R2 (Region 2,
Numara 2), PRI (Primary Rate Interface, Temel Erişim Arayüzü) ve SIP (Session
Initiation Protocol, Oturum Başlatma Protokolü) sinyalleşmeleri bulunmaktadır [2].
Şekil 1’de bir PBX santral yapısını ve onun PSTN (Public Service Telephone
Network, Genel Anahtarlamalı Telefon Şebekesi) ile iletişimini verilmektedir.
Günümüzde işletmeler tarafından birçok türde PBX kullanılmaktadır. IP tabanlı
SIP PBX lerin sayısı yavaş yavaş artarken [3], birçok işletmede ve ülkede geleneksel
PRI PBX’ler halen oldukça yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Bu tür PBX’ler de
dijital haberleşme sağladığı için işletmelerin birçok ihtiyacını hâlihazırda
gidermektedir [4].
709
Şekil 1 PBX Santrali
Mevcut santral sisteminde PBX’e gelen çağrılar, PBX’in altındaki tüm
aboneler/kullanıcılar için ortak bir yönlendirme özelliği olmadığı için ancak tekil
aboneler aracılığı ile başka bir numaraya yönlendirilebilmektedir. Çağrı merkezi
sayılarının gün geçtikçe artması ile PRI PBX kullanan kurumsal müşterilere gelen
çağrılarda yoğunluk gözlemlenmektedir. Bu durum oldukça fazla sayıda telefon hattı
bulunan PBX’lerde yönlendirme için hiç kolay ve efektif bir yöntem olmamaktadır.
Bu çalışmada PRI PBX hatlarına gelen çağrıların, merkezi VoIP santral aracılığı ile
yönlendirilmesine ilişkin deneyim paylaşılmıştır.
Bu yayın beş bölümden oluşmaktadır. Bölüm 2’de Netaş’ın müşterilerine sunduğu
VoIP tümleşik çözüm mimarisi ve PBX santralleri ile olan iletişimi, bölüm 3’te
Yönlendirme Servisleri genel hatlarıyla anlatılmıştır. Bölüm 4’te PBX hatlarında
merkezi santral üzerinden yapılan yönlendirme çözümüne, son bölümde ise genel
değerlendirmelere ve gelecek çalışmalara değinilmiştir.
2 Merkezi VoIP Tümleşik Çözüm Mimarisi
Şekil 2’de verilen ve Netaş’ın yazılım ürün sahipliğini yaptığı VoIP santraller ile hem
TDM hem de IP dünyasından birçok abone türüne çok çeşitli protokoller üzerinden
hizmet ve servis verilmektedir.
PBX santrali aboneleri, merkezi VoIP santraline PRI protokolü üzerinden Ağ
Geçidi [5] ile önce Ağ Geçidi Denetleyicisi [5] bileşenine daha sonra da sistemin
beyni olarak işlev gören Çekirdek [5] bileşenine bağlantı yapar. PRI bir ISDN
(Integrated Services Digital Network, Tümleşik Hizmetler Sayısal Şebekesi)
protokolü olup ses, veri ve video uygulamalarının aynı hat üzerinden iletilmesini
sağlar. PRI protokolünde 30 veri kanalı ve 1 tane de sinyalleşme kanalı yer
almaktadır. Çekirdek bileşeninde tanımlanan bir PRI trank hattı ile 30 aboneye sahip
bir PBX santraline hizmet sağlanmış olur.
710
Şekil 2 VoIP Santrali ve Bileşenleri [5]
3 Yönlendirme Servisleri
Programlama kontrollü anahtarlama sistemlerine geçildiğinden beri, gelen aramanın
başarılı bir şekilde cevaplandırılması için telekomünikasyon sistemlerine arama
yönlendirme, arama transfer etme, arama bekletme vb. gibi birçok yeni ve kullanışlı
servisler geliştirilmiştir [6]. Arama yönlendirme ya da arama aktarma (call forwarding
or call diversion) servisi aboneler tarafından diğer servislere oranla daha çok
kullanılır. Bu servis ile birlikte, gelen aramanın cevaplandırılması için birden fazla
alternatif yöntem ortaya çıkmıştır [7].
Aramanın yönlendirilmesi için genel olarak her şekilde yönlendir (call forward
unconditional, CFU), abone meşgul ise yönlendir (call forward busy, CFB), abone
cevap veremiyorsa yönlendir (call forward no answer, CFD) yöntemleri
kullanılmaktadır.
Abone, çağrı yönlendirme servislerinin aktivasyonunu ve deaktivasyonunu 2
şekilde, manuel ya da uzak ağ servisinden yapabilir. Manuel yöntemde, abone
telefonu kaldırır ve işleme ilişkin kodu çevirir. Bu kodlar operatöre ve servis çeşidine
göre farklılıklar gösterebilir [8]. İkinci yöntemde ise işlem Dual Tone Multifrequency
(DTMF) sinyalleri ile sağlanır. Bu yöntem diğer yönteme oranla daha kullanışlıdır ve
kodlama sırasında oluşacak problemler önlenmiş olur [9].
711
4 PBX Aboneleri için Trank Hatları Üzerinden Yönlendirme
Mimarisi
Mevcut sistem ile PRI PBX’e gelen çağrılar, yönlendirme olmaksızın aranan
numaraya iletilmekteydi, PBX abonelerine gelen çağrıların artmasıyla birlikte, var
olan sistemin verimliliği azalmış, çağrılara yoğunluk vb. durumlardan ötürü cevap
verilememesi sorunu ile karşılaşılmıştır. Değişik bölgelerde ofisleri olan PBX
aboneleri, ofisler arası bağlantıyı, mevcut sistem ile yeterli verimlilikte
sağlayamamıştır. Gelen çağrıların zamanında cevap verilememesinden ötürü, PBX
aboneleri, geleneksel hatlara verilen arama yönlendirme servislerini PRI PBX'ler için
de kullanmayı istemişlerdir [10]. Şekil 3’te genel olarak bu isteğe ilişkin mimarinin
nasıl çalışacağı gösterilmektedir.
Şekil 3 PBX Arama Yönlendirme Mimarisi
Bu servisler, Bölüm 3’te anlatılan klasik arama yönlendirme servisleri gibi çalışıp,
PBX ağları üzerinde evrensel çağrı iletimi (NCFU, Network CFU), meşgulse çağrı
iletimi (NCFB, Network CFB), cevap verilmediğinde çağrı iletimi (NCFD, Network
CFD) şeklinde ETSI (European Telecommunication Standard Institute, Avrupa
İletişim Standartları Enstitüsü) PRI PBX’ler için sağlanmaktadır. Şekil 3’te PBX-1’e,
PBX meşgul ise yönlendir özelliği (NCFB) verilmiştir. Bu özellikten ötürü, PBX’in
bütün ses kanalları kontrol edilmiş ve hepsinin meşgul olduğu anlaşıldığı için PBX-
2’ye yönlendirme yapılmıştır. PBX-2’de de evrensel yönlendirme (NCFU) olduğu
için arama herhangi bir kontrol yapılmadan başka bir Netaş VoIP Santraline direkt
olarak yönlendirilmiştir. Bu çalışmada tasarlanan yönlendirme işlemi trank bazında
yapılmaktadır.
Her yönlendirme türü için (NCFU, NCFB ve NCFD) ayrı bir servis kodu olması
gerekmektedir. Programlama ile ilgili kullanılacak numara sekansının da aşağıda
gösterilen formatlarda olması gerekmektedir.
712
Aktivasyon: **#
Deaktivasyon: ##
Sorgulama: *##
Yönlendirme yapacak olan PBX yöneticisinin VoIP santral tarafından
tanımlanabilmesi için yazılım anlamında yeni bir opsiyonel çözüm geliştirilmiştir.
VoIP santral yazılımında PRI trank hatları normalde alt sınıflardan türeyen nesne
varlıkları olarak tutulmaktadır. Sadece ETSI PRI trank nesneleri tarafından
kullanılabilmesi için tasarım örüntüleri metotlarına uygun geliştirme yapılmıştır.
Ayrıca programlama bilgilerinin tutulmasını sağlamak için bir bellek alanı yaratılmış
ve içsel veri tabanı ara yüzü ile bu belleğin yönetilmesi sağlanmıştır.
Bu çalışma 3 farklı aşamada test edildi:
Birim Testi: Yazılan yaklaşık 11000 satır kodun tüm hatları ile
kapsanabilmesini amaçlayan 2000 adet test koşuldu
Özellik Doğrulama Testi: Tüm projenin bileşenleri göz önümde
bulundurularak yaklaşık olarak 1500 adet test koşuldu.
Sistem Doğrulama Testi: Projenin bir bütün olarak VoIP santral
içerisindeki hem diğer bileşenler hem de yeni geliştirilen projelerle olan
etkileşim testleri yapıldı.
Standartlarca fonksiyonel testlerde 1000 satır kod için kabul edilebilir değerin 5-8
arasında olduğu düşünülürse, 11000 satır kod için (kabul edilebilir hata sayısı 55-88)
raporlanan 27 tane hata oldukça başarılı bir yazılım süreci geçirildiğini bizlere
göstermektedir.
5 Sonuçlar
Bu çalışmada, PBX abonelerinin, merkezi VoIP santraller aracılığı ile yönlendirme
servisi hizmeti alma deneyimi paylaşılmıştır. PBX santrallerin VoIP santrale bağlayan
PRI trank hatlarına tanıtılan yeni bir özellik sayesinde hem yönlendirme servisinin
programlanması hem de yönetilmesi mümkün olmuştur. Bu tasarım sayesinde ilk defa
trank bazlı yönlendirme müşterilere sunulmuştur. Nesne yönelimli programlama
sayesinde sadece özelliğin verildiği PBX aboneleri bu yeni geliştirmeden
faydalanmıştır.
Hali hazırda VoIP santral kullanmaya devam eden telekom operatörleri yapılan
bu geliştirme ile PBX kullanan kurumsal firmalarla daha fazla iş birliği
yapabilmişlerdir. Müşteri memnuniyetinin ve kalitenin oldukça önem kazandığı
günümüzde, gelen çağrılar yaşanan yoğunluğa göre uygun şekilde farklı PBX
santraller, ya da farklı ofisler arasında yönlendirilmiştir.
Gelecekte yukarıda anlatılan bu 3 servise ek olarak, PBX aboneleri için yeni bir
servisin (NCFUNR, Network Call Forward Unreachable) daha tasarlanması
planlanmaktadır. Bu servis ile doğal afet vb. durumlarda PBX’e ulaşılamadığında
(sinyalleşme kanalına erişilememesi) gelen çağrılar uygun konumdaki ve durumdaki
PBX santrallerine ya da bölge santrallerine yönlendirilebilecektir.
713
Kaynaklar
1. Coover E., "Voice - data integration in the office: A PBX approach," IEEE
Communications Magazine, vol.24, no.7, pp.24-29 (1986).
2. Alam M.Z., Bose, S., Rahman M.M., ve Abdullah Al-Mumin, M., "Small Office PBX
Using Voice Over Internet Protocol (VOIP)," The 9th International Conference on
Advanced Communication Technology, vol.3, pp.1618-1622 (2007).
3. Prasad J.K., ve Kumar, B.A., "Analysis of SIP and realization of advanced IP-PBX
features," 3rd International Conference on Electronics Computer Technology (ICECT),
vol.6, pp.218-222 (2011).
4. Stefanopoulos N.V.,Tombros S.L., Liveris,A.D., ve Stassinopoulos, G.I., "A generic ISDN
terminal architecture for BRI and PRI applications," Third IEEE Symposium on
Computers and Communications (ISCC '98), pp.390-394 (1998)
5. Gözüaçık, N., Ayvaz, F. Özdemir, B., Kaya, B., Yavuz., O. “VoIP Santral Çekirdek
Bileşeninde Yazılım Yaması Modeli”, Proceedings of the 8th Turkish National Software
Engineering Symposium,, pp.679-688, (2014).
6. Emektar, M., Akdeniz, Ö.N., Yavuz., O. “Tümleşik VoIP Sistemlerinde Test Stratejileri”,
Proceedings of the 8th Turkish National Software Engineering Symposium,, pp.492-500,
(2014).
7. Wuthnow M. S., ve Hazlet N. J. “Call Forwarding Arrangement,” American Telephone
and Telegraph Company, AT&T Bell Laboratories, Murray Hill, NJ., 134,649. (1990).
8. Erb, P. “Automatic Call Forwarding,” Mite Corporation, Kanata, Canada, Patent Number:
6 130 938, (2010).
9. Waldman H.H., “Telephone Call Forwarding Device,” Brooklyn,NY, Patent Number: 4
626 630, (1986).
10. Plomondon K. L., Colo L., Mal-dick L. A., Ariz S., Staller J. D., “Method and System of
Forwarding Calls in a Remote Access Call Forwarding Service of a Telephone System”
US West, Inc., Englewood. C010, Patent No: 5,729,599, (1998).
714