=Paper=
{{Paper
|id=Vol-1980/UYMS17_paper_50
|storemode=property
|title=Demans Hastalari Icin Ic Mekânda Takip Sistemi(An Indoor Tracking System for Patients of Dementia)
|pdfUrl=https://ceur-ws.org/Vol-1980/UYMS17_paper_50.pdf
|volume=Vol-1980
|authors=Merve Nur Tiftik,Duygu Gundogmus,Ayca Tarhan,Mehmet Koseoglu
|dblpUrl=https://dblp.org/rec/conf/uyms/TiftikGTK17
}}
==Demans Hastalari Icin Ic Mekânda Takip Sistemi(An Indoor Tracking System for Patients of Dementia)==
https://ceur-ws.org/Vol-1980/UYMS17_paper_50.pdf
Demans Hastaları İçin İç Mekânda Takip Sistemi
Merve Nur Tiftik1, Duygu Gündoğmuş2, Ayça Tarhan3, Mehmet Köseoğlu4
1,2,3,4 Bilgisayar Mühendisliği, Hacettepe Üniversitesi
Beytepe Kampüs, 06800, Ankara, TÜRKİYE
1 mervenur.tiftik@gmail.com
2 gundogmusduygu@gmail.com
3 atarhan@hacettepe.edu.tr
4 mkoseoglu@cs.hacettepe.edu.tr
Özet. Demans (bunama) hastalığına sahip bireylerin takip edilmesi ve tehlikeli
durumların hastanın yakınlarına ya da bakımından sorumlu olan bireye haber
verilmesi, önemli bir problem teşkil etmektedir. Bu bildiride demans hastaları gibi
bakıma muhtaç bireylerin takibi konusuna, güncel teknolojileri kullanarak çözüm
getiren bir sistem anlatılmaktadır. Gerçekleştirilen sistemde, hareket algılayıcı/
dinleyici aygıtların birbiriyle haberleşmesi sonucunda, bakıma muhtaç bireyin
önceden belirlenen izleme alanı içerisindeki hareketleri takip edilmektedir. Takip
sırasında bireyin sağlığı ve güvenliği açısından tehlike oluşturabilecek durumlar
belirlenerek bireyin bakımından sorumlu kişiye, mobil cihazına yüklediği
uygulama üzerinden bildirilmektedir. Ayrıca bu özelliklere ek olarak hasta için
alan içerisinde sesli yönlendirme de yapılabilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Demans, İç mekân, Takip Sistemi, Beacon, MQTT,
Bluetooth, Nesnelerin İnterneti
An Indoor Tracking System for Patients of Dementia
Abstract. It is a major problem to follow individuals with dementia and to inform
the patient's relatives or the person who is responsible for the care of the patient in
dangerous situations. In this paper, we aim to offer solutions to those who are in
need of care, such as patients, by using up-to-date technologies. In the
implemented system, as the motion sensor/listener devices communicate with each
other, the movement of the individual who needs care in the predetermined
viewing area is monitored. During the tracking of patient, the patient's caregiver is
informed via the application they have installed on the mobile device, identifying
the conditions that may pose a danger to the patient's health and safety. In addition
to these features, voice guidance can also be made inside the tracking area for the
patient.
Keywords: Dementia, Indoor, Tracking System, Beacon, MQTT, Internet of
Things
285
1 Giriş
Demans hastalığı (bunama), zihinsel becerilerin hastalık nedeniyle zayıflaması
durumudur. Demansın en sık görülen nedeni, tüm demans hastaların en az yarısının
mustarip olduğu Alzheimer hastalığıdır [1]. Yaşlanma; Alzheimer ve diğer
demanslılar için önemli bir risk faktörü oluşturmaktadır. Dünyada ortalama ömür
uzunluğunun artması ile demanslı birey sayısının artması beklenmektedir. 2015’de
dünyada 4,7 milyon kişinin demanslı olduğu tahmin edilmektedir ve bu rakam
2030’da 75 milyona, 2050’de 131 milyona varacaktır [2]. Bu veriler ışığında,
demanslı bireylerin takibini gerçekleştirecek bir sistemin olması bakımdan sorumlu
kişilerin yükünü azaltacaktır.
Demansın küresel ekonomik maliyeti 2010 yılı için 600 milyar dolardan ve 2015
yılı için 818 milyar dolardan fazla tahmin edilmiştir. Tıbbi ve sosyal bakım maliyeti
487 milyar dolar olup bu miktar küresel gayri safi yurt içi ürünlerin %65’ini temsil
eder. Bu, tek bir hastalık için çok büyük meblağdır. Bunun %87’si yüksek gelirli
ülkeler tarafından harcanmıştır. Hastalık maliyeti çalışmaları sonucunda, 2010’da
Avrupa’da yapılan masrafın 238,6 milyar ile 105,6 milyar Euro arasında olduğu
tahmin edilmiştir. Ayrıca Alzheimer için yapılan harcamaların %16’sı doğrudan tıbbi
masraf, %41.7’si gayri resmi masraf ve %42,3’ü sosyal bakım masrafıdır. Bu bilgiler
ışığında Alzheimer ve diğer demans hastalık türleri için bakım maliyetinin artması
ürkütücüdür [2].
Demans hastaları genellikle kendi yaşamsal ihtiyaçlarını giderebilen, ancak bazı
yönlendirmelere ihtiyaç duyan bireylerdir. Biz de bu hastaların yaşam kalitesini
arttıracak, onları bazı durumlarda yönlendirecek, hastanın bakımından sorumlu kişi
için hastanın uzaktan takibini kolaylıkla gerçekleştirebileceği bir sistem kurma
ihtiyacı duyduk. Bu aşamada demanslı hastaların günlük olarak nelere ihtiyaç
duyduğu ve bu kişilerin takibini gerçekleştirecek kişilerin nelere ihtiyaç duyacağı
konularına odaklandık. Bu bildiride anlattığımız sistem ile harcanan yüksek bakım
ücretlerine, uzaktan takip ve müdahale problemlerine etkili çözüm getirmek
amaçlanmıştır. İlgili alana (ev, huzurevi, vb.) sistem kurulduğunda, demanslı hasta
takip edilebilecektir.
Demans hastalarında görülen en temel problemlerden biri, üzerlerinde herhangi bir
aygıt taşımak istememeleridir. Taşımaları gerekenleri de demans hastalığının
etkilerinden dolayı yanlarına almayı unutabilirler. Bu sebeple aslında onlara bir şey
taşıdığını fark ettirmeden takibini gerçekleştirmek çok önemli ve gereklidir.
Gözlemlenen demanslı bireylerin davranışlarına dayanarak; bireylerin saat, telefon
gibi cihazlar ile takibinin gerçekleştirilmesi çok da etkili bir çözüm olmayacaktır. Biz
de bu sebeple Beacon adı verilen oldukça hafif cihazın demanslı bireyin
ulaşamayacağı sırt kısmına kolye şeklinde yerleştirilmesiyle takibini gerçekleştirdik.
Önerdiğimiz tasarım ile demanslı bireyin (bundan sonra bakıma muhtaç birey –
BMB– olarak anılacaktır) takibine etkili çözüm getirmek hedeflenmiştir. Sistem
tasarımı Şekil 1’de belirtildiği gibidir. Gerçekleştirdiğimiz sistemde günümüz
teknolojilerinden olan Beacon isimli cihaz, BMB üzerine (genellikle ulaşamayacağı
sırt bölgesine kolye gibi) yerleştirilmektedir. Bireyin haberi olmadan odalarda
bulunan programlanmış alıcılar sayesinde, uzaktaki kişinin Android telefonundan
izlenmesi sağlanabilmektedir. Ayrıca seçilen konumlara (ör. evdeki odalara)
yerleştirilen kablosuz (Bluetooth) hoparlörler sayesinde BMB sesli olarak
286
yönlendirilebilmektedir. Sistemimizde alıcı olarak Intel Edison geliştirme kitleri
kullanılmıştır. Intel Edison Board'lar, Intel firmasının geliştirmiş olduğu geliştirme
platformudur. IoT, M2M, giyilebilir teknolojiler, tüketici elektroniği, vb.
uygulamalarda geliştirme amacıyla kullanılan üzerinde çeşitli modülleri bulunduran
kittir.
Şekil 1. Sistem Tasarımı
Şekil 1’de yer alan sistem tasarımından detaylı olarak bahsedecek olursak, BMB
Beacon taşıyacaktır ve evin ilgili odalarına alıcılar kartlar yerleştirilecektir. BMB ev
içerisinde hareket ettikçe RSSI (Received Signal Strength Indication) verisi alıcılar
tarafından okunacak ve kendi aralarında MQTT (Message Queuing Telemetry
Transport) protokolü ile haberleşerek bireyin hangi odada olduğuna karar verecektir.
Ayrıca odada uzun süre kalma durumuna bakılarak acil durum bildirimi mesajı
oluşturulacaktır. Ardından bu bilgi yine MQTT protokolü ile Android cihazdaki
uygulamaya gönderilecek ve bakımdan sorumlu kişi tarafından bu bilgiler
görüntülenebilecektir.
Bu bildirinin ikinci bölümünde konuyla ilişkili çalışmalar ve araçlar anlatılmıştır.
Üçüncü bölümde BMB takibini sağlayan araç prototipi tanıtılmıştır. Dördüncü
bölümde maket üzerinde, geliştirilen prototiple bir örnekleme gerçekleştirilmiş ve
gözlemlenen sonuçlar anlatılmıştır. Beşinci bölümde ise yapılan çalışmanın sonuçları,
kısıtları ve gelecek çalışmalar paylaşılmıştır.
287
2 İlişkili Çalışmalar ve Araçlar
Tablo 1. İlişkili Çalışmalar
Çalışma Konu Açıklama
Overview of Indoor İç mekân pozisyon Makalede AAL (Ambient Assisted Living) örneği
Positioning belirleme ve hali- olarak demans hastaları örnek verilmiş ve herhangi bir
Technologies for hazırda bulunan daha kaza olmadan önce ocakta unutulan tencere veya kül
Context Aware çok bilgi edinmek ve tablasında unutulan sigara tespiti hedeflenmiştir.
AAL (Ambient pozisyonlamada Alzheimer teşhisinden sonra davranışların izlenmesiyle
Assisted Living) başarıya ulaşmak için birlikte hastalığın gidişatıyla ilgili bilgi sahibi
Applications [3] ek sensör bilgileri olunabilmektedir. Doğruluk oranını arttırmak için
içeren ek araştırma günümüz araştırmaları birçok kablosuz pozisyonlama
trendleri sunulmuştur. teknolojisini kullanarak hibrit bir sistem oluşturma
eğilimindedir.
Wearable Tracking Alzheimer hastalarının Bugünün cihazları takip etmede GPS modülü
Device for takibinde ve kullanarak hasta kendi sınırları dışına çıktığında
Alzheimer’s görüntülenmesinde bakıcısına haber vermesi üzerine yoğunlaşır. Ama bu
Patients: A Survey algılayıcı aygıtlar ve sistem iç mekân için hastanın yerini belirlemede çok
[4] giyilebilen teknolojiler doğru sonuçlar vermez. Şu anki iç mekân takip
kullanarak en güvenli sistemleri Wi-Fi teknolojisi ya da ışık sensörü
yolun bulunmasını tabanlıdır. Hem iç hem dış mekân için aynı girdileri
amaçlar. Ayrıca kullanacağımız zaman takip problemi için kesin çözüm
günümüzde iç ve dış bulunmuş olacaktır. Makalede iç mekânda ışık sensörü
mekânda kullanılan ve baz istasyon gücünü kullanmanın doğru pozisyonu
çeşitli takip vereceğinden bahsedilmektedir. Bu yaklaşımların
mekanizmalarının muhtemel sıkıntısı cihazların büyüklüğü ve farklı
zayıf ve kuvvetli donanımların maliyetleridir.
yönlerini, alternatif
teknik önerilerini
detaylandırır.
Tablo 2. İlişkili Araçlar
Araç Kapsam Özellikler
Design and Android tabanlı Mimarisinde AVR mikrokontolör, GPS ve GSM
Implementation of giyilebilir akıllı yer teknolojilerini ve ayrıca görüntüleme birimi olarak
Android Based bulucu demans, kullanılan mobil cihazdaki Android uygulamasını içerir.
Wearable Smart alzheimer ve otizm Hesaplanan koordinatlar SMS ile görüntüleme
Locator Band for hastaları için uygulamasına gönderilir. GSM telefon ile giyen kişinin
People with önerilmiştir. otomatik yer işareti ve giriş-çıkış sanal yarıçap bilgisi
Autism, Dementia, SMS mesajı olarak alınır.
and Alzheimer [5]
Vital Signs Tasarlamış ve Bir giyilebilen bilgisayar (Mote) hastanın göğsüne takılır.
Monitoring and geliştirmiş oldukları Ve birçok periferik cihazlar ve yer sensörü, nabız
Patient Tracking hayati belirti sensörleri, oksimetresi, kan basınç sensörü ve elektronik triyaj
Over a Wireless yer bulma sensörleri, etiketi entegre edilmiştir. Bu Mote sürekli olarak ilk
Network [6] özel ağ, elektronik sorumlunun tablet bilgisayarına hasta ile ilgili bilgileri
hasta kaydı ve web iletir. İletim sırasında TinyOS Active Messages Protocol
portal teknolojisi kullanılır. Az güç kullanan, etkili maliyete sahip ve
entegrasyonu ile gerçek kablosuz ağ kullanıldığı için akademik ve endüstri
zamanlı hasta görüntü- tarafından ilgi alanlarına girmektedir. Ayrıca projede
leme sisteminden hasta veri tabanına ulaşabilmek için bir web portal
bahsetmektedir. yapılandırılmıştır. Gerçekleştiriminden bahsedilirse,
giyilebilen sensörlerin 4 işlevi vardır.
288
Bu sistem Harward Bunlar; hayatı belirti görüntüleme, yer takibi, medikal
Üniversitesindeki kayıt saklanması ve triyaj durum takibidir. Hayati durum
CodeBlue projesi sensörlerinden nabız oksimetresi hastanın parmağına, kan
üzerine genişletilmiştir. basınç sensörü kolun üst kısmına yerleştirilmelidir.
CodeBlue hayati Ayrıca 2 tip lokasyon duyarlılık yeteneği entegre
belirtileri ve konumu edilmiştir. Bunlar yer bulunması için GPS ve iç mekân
iletmek için dağıtık tespit sistemidir. İç mekân sistemi birden fazla Beacon
wireless sensör ağını içermektedir.
kullanır.
An integrated LAURA adlı wireless Sistem 3 fonksiyonel bloktan oluşmaktadır. Bunlardan
system based on sensör ağı yoluyla ilki alınan sinyal gücü numuneleri yer belirlemesi ve
wireless sensor hemşirelik enstitüsünde partikül filtresi boyunca takip eden yer belirleme ve takip
networks for hasta yer tespiti, takibi motoru, ikincisi hastaların hareketinden tehlikeli
patient [7] ve izleme servisi durumları tespit eden iki eksenle ivme ölçer tabanlı kişi
tanıtmaktadır. izleme modulü ve üçüncüsü uzağa veriyi iletmek için
kullanılan wireless iletişim altyapısıdır. Bu çalışma
hemşire enstitülerindeki hastaların otomatik denetlenmesi
için Wireless sensör ağı tabanlı sistemin optimizas-
yonunu, gerçekleştirimini ve tasarımını tanımlar.
LAURA 2 temel işlev sağlar. Biri hasta yer belirlenmesi
ve takibi, ikincisi ise hasta durumu görüntülenmesidir.
Hasta yer belirlenmesi ve takibinde az bir kurulum
maliyeti gerektiren ve 2 metreden aşağısında ortalama
doğrulukla hareket eden hastaların yerini belirleyip takip
eden RSS üzerine temelli bir algoritma kullanılmaktadır.
Towards Demanslı hastalara BLE (Bluetooth Low Energy) tabanlı bir konumlandırma
Personalized and yardımcı olmak için bir sistemi ile gerçekleştirilen bu çalışma ile hastanın mevcut
Context- Aware dizi hatırlatma konumunun alınması ve bağımlılığının azaltılması
Reminder Service sistemleri hedeflenmektedir. Web ara yüzüne sahip bir API
for People with geliştirilmiştir. Bu kullanılarak zamana bağlı süreçte bireylerin takip
Dementia [8] sistemler insan- makine edilmesi yönünde çalışma gerçekleştirilmiştir.
etkileşimi konusunda Geliştirilen sistemde gerekli görevler servislere
yeterli esnekliğe sahip ayrılmıştır. Her bir servisin görevi birbirinden farklıdır.
değildir. Karşılaşılan Geliştirilen sistemde hatırlatma işlemleri bireye özgü
kısıtların üstesinden olarak gerçekleştirilmiştir. Bu kişiye özgü olarak
gelebilmek için bu geliştirilen hatırlatma sistemi Memory-PAL (kişileştirme,
makalede yeni bir destek, konum) olarak adlandırılmıştır. Kişiye özel olarak
hatırlatma servisi gerçekleştirilen hatırlatma yöntemleri deney grubu
üzerinde çalışılmıştır. üzerinde uygulanmış ve uzun vadeli olarak sonuç
vereceğine makalede yer verilmiştir.
İç Ortamlarda Geniş alanlara yayılmış U-Takip sisteminde ortama kurulan algılayıcı ağı ile K-
Uzaktan Takip iç mekânlarda konum NN algoritması kullanılarak merkezi sunucu üzerinde
Amaçlı tabanlı takip sistemi ve uzaktan takip (kişi/nesne) sistemi geliştirilmiştir. Etiket
Konumlandırma servisleri konusuna olarak giyilebilir veya taşınabilir Bluetooth Low Energy
Sistemi [9] değinilmiştir. (BLE) etiketler kullanılmaktadır. U-Takip iç ortamlarda
Gerçekleştirilen takip personel takibi, hasta takibi ve lojistik takibi için
sistemi U-Takip olarak kullanılabilmektedir. BLE etiketler sinyaller yaymakta,
adlandırılmıştır. algılayıcı düğümler üzerinde bulunan Raspberry Pi B+
sinyalleri toplayarak RSSI bilgisini ve sinyal kaynağına
ait bilgileri elde etmekte ve mikrotik noktaları ile kurulan
kablosuz algılayıcı ağı üzerinden U-takip sunucusuna
iletmektedir. Sunucu üzerinden alınan bilgiler ile
hesaplanan konum, kullanıcı arayüzü üzerinden
kullanıcılara sunulmaktadır. Sistem kullanım alanları;
personel takibi, hasta takibi, çocuk takibi, lojistik takibi
olarak belirlenmiştir.
289
Tablo 1 ve Tablo 2’de yer alan ilişkili çalışmalar ve araçlar ayrıntılı
incelendiğinde, genel olarak, hastanın belli bir alan dışına çıktığında uyarı veren
sistemlerin var olduğu görülmektedir. Ek olarak bazı sistemlerde bazı sensörler
yardımıyla uzaktan hayati belirtilerin kontrol edilebilirliğinin sağlandığı görülür.
Fakat bu gibi işlevler hastaya takılan cihazın büyüklüğünü ve enerji harcanmasını
arttıracağından, demanslı hastalar için tercih edilmez. Çünkü demans hastaları düzenli
olarak yanlarında bu tarz büyük bir şey taşımayı kabul etmeyecektir. Ayrıca bizim
sistemimizde, kullandığımız Beacon cihazının altı ay boyunca herhangi bir enerji
ihtiyacı bulunmamaktadır. Bazı yeni sistemlerde ise Bluetooth Beacon kullanıldığı
görülmektedir. Beacon kullanımı bizim projemizin yenilikçi yönünü ortaya
koymaktadır. Ayrıca programlanabilir geliştirme kiti kullanımı sayesinde çoğu
sisteme göre çözümümüz daha esnektir.
3 Prototip ve Özellikleri
Geliştirdiğimiz sistem prototipi iki kısımdan oluşmaktadır; iç mekân içerisine
yerleştirilen donanımlar ilk kısmı, takipçi bireyin kullandığı mobil uygulama ikinci
kısmı oluşturmaktadır (Şekil-2).
İç mekânda takibi hedeflenen alan (ör. oda) sayısı kadar alıcılardan
yerleştirilmelidir. Bu alıcılardan biri yönetici olarak tanımlanır. İç mekânda bulunan
Edison kitleri içerisinde gerekli görevlerin gerçekleşmesi için ilgili kodlar Node.js
dilinde gerçekleştirilmiştir. Beacon tarafından yayılan sinyaller alıcı tarafından
alındıktan sonra node.js dilinde yazılmış kod bloğunda yorumlanarak bireyin alan
içerindeki konumu belirlenmektedir. Beacon tarafından sinyallerin yayılabilmesi için
açık durumda olduğu, sistem kurulurken kontrol edilmelidir. Alıcıların çalıştıkları
süre zarfında güç kaynağı ile bağlantısının kesilmemesi gerekmektedir.
Şekil-2. Sistem UML Bileşen Diyagramı
290
Alıcılar tarafından okunan sinyal gücü değerleri hesaplandıktan sonra, yönetici
alıcıya MQTT protokolü kullanılarak gönderilir. MQTT protokolü bulut tabanlı
donanımsal iletişim protokolüdür. Yönetici tarafından MQTT protokolleri ile alınan
veriler birbirleri arasında ilgili kod bloğu içerisinde yorumlanır. En yakın değerin
ölçüldüğü alıcının bulunduğu alan içerisine dâhil edilir.
Sürekli olarak bu işlem gerçekleştirilir ve bireyin alan içerisindeki konumu gerçek
zamanlı olarak saptanır. Edison kitlerinin birbirleriyle haberleşebilmesi amacıyla
kullandığı bulut tabanlı iletişim protokolü için, kitlerin bir ağa bağlı olmaları gerekir.
Edison kitleri üzerinde bulunan Wi-fi alıcıları ile herhangi bir ağa bağlantı
gerçekleştirilir. Bu bağlara ilişkin şifre ve ağ bilgileri sistem kurulduğu aşamada
kurulumu yapan birey tarafından gerçekleştirilir.
Alınan konum bilgisinin takipçi bireye iletilebilmesi için, ana Edison MQTT
protokolünü kullanarak konum bilgisini buluta (Cloud) yönlendirir. Takipçi bireyin
telefonunda Android için geliştirdiğimiz mobil uygulama bulunmalıdır. Mobil
uygulama Java dilinde yazılmıştır. Kullanıcı için kullanımı kolay ve anlaşılır bir
arayüz tasarımı gerçekleştirmeyi hedefledik. Gelecekte gerçekleştireceğimiz
ilerlemeler ile arayüzün işlevselliğini arttırmayı planlamaktayız.
Yönetici tarafından buluta gönderilen konum bilgisi takipçi bireyin telefonundan
izlenebilmesi için mobil ve yönetici aygıtın aynı ağa bağlı olması gerekmektedir. Her
takip edilecek birey için farklı bir bulut kanalı tanımlanmıştır. Bu sayede bireylere ait
veriler güvenli bir şekilde takipçi bireye iletilir. Android uygulama bileşeni ile iç
mekândaki donanım kısımları arasında gerçekleşen işlemlerin aktivite diyagramı
Şekil-3’deki gibidir.
Şekil-3. Sistem UML Aktivite Diyagramı
Mobil uygulama içerisinde konum bilgisinin görüntülenmesinin yanı sıra; iç
mekânda belirlenen noktalarda (banyo, lavabo vb.) beklenenden uzun müddet kalan
291
bireylerin takipçilerine uyarı mesajları da gerçek-zamanlı olarak iletilmektedir. Acil
durum bildirimlerinin gerçekleşmesi ile ilgili senaryoya ait akış diyagramı Şekil-4’te
gösterildiği gibidir.
Gerekli görüldüğü durumlarda istenilen sesli mesaj komutları mobil uygulama
üzerinden iç mekânda bulunan hoparlör yardımıyla çalınabilmektedir. Böylece
bakıma muhtaç bireyin takibi sırasında gerekli olan dış müdahaleler daha kolaylıkla
gerçekleştirilebilmektedir.
Şekil-4. Acil Durum Bildirimi UML Aktivite Diyagramı
4 Prototipin Örnek Kullanımı
BMB’lerin takibini gerçekleştirecek bireylerin ne tür bilgilere ihtiyaç duyacağını
belirlemek adına, bir hasta bakıcı ile görüşülmüş ve bu bilgiler ışığında gereksinimler
belirlenmiştir. Prototipte acil durum bildirimi, genel durum görüntülenmesi, BMB’ye
sesli yönlendirme yapılması gibi ana gereksinimler üzerine yoğunlaşılsa da ilerleyen
aşamalarda bazı sensörler (ör. düşme tespiti için ivme sensörü) ve işlevler (ör.
tansiyon ölçme) yardımıyla daha zengin bir kullanım sunulabilecektir. Sistemimiz
demanslı hastalar için tasarlanmıştır, fakat bakım ve huzur evlerinde demanslı ya da
demanslı olmayan bireyler tarafından kullanılma durumu düşünülerek bu tarz
sensörler ile işlevsel açıdan genişletilebilir. Çözümümüzün bir diğer işlevi olan ses ile
yönlendirme konusunda demanslı hastalar için sesin rahat ve anlaşılır şekilde
seçilmesine özen gösterilmelidir. Örneğin, demans hastalarının panik durumunda o
bireye özgü onu rahatlatan aile bireyi sesi ya da rahatlatıcı bir müzik ile stresli
durumla baş etme mümkün olabilir. Bu açıdan düşünüldüğünde demanslı bireyin dış
bir yönlendiriciye tepki gösterme durumu önceden test edilmeli ve bireye
anlatıldıktan sonra bu işlev ev içerisine yerleştirilmelidir.
Projemizin prototipi ilgili kişilere anlatıldığında genel anlamda BMB’ler için
kullanılabilirliği hakkında öneriler alınmıştır. Bu öneriler ışığında uzaktan iç mekânda
BMB takibi sağlayan belediyelere uyarlanabileceği konuşulmuş ve proje
genişletilebilirliği açısından elde edilen bilgiler faydalı bulunmuştur. İlişkili
çalışmalar incelendiğinde iç mekâna yerleştirilen sensörler ile yapılan sistemler
demans hastalarının bulunduğu ortamlarda kullanıldığında birey farkında olmayacağı
için faydalı olabilir, ayrıca bir başka ilişkili çalışmada bahsedilen vücuda yerleştirilen
sensörler ile genel anlamda BMB’ler için fayda sağlanabilir.
292
Bu çalışmalar projemizin genişletilebilirliği açısından bilgi vermekte olup, beacon
kullanımı kapalı ortamda hem etkili bir çözüm olması hem de demanslı bireyi
vücudunda taşırken rahatsız etmemesi açısından bizim gereksinimlerimizi
karşılayabilmektedir.
Arayüz giriş ekranında Şekil-5’de görüldüğü üzere günlük özet bilgisinin
görüntüleneceği, acil durumların liste halinde görüntüleneceği ve gerçek-zamanlı
olarak bireyin hangi odada olduğu bilgisini bize sağlayan butonlar bulunmaktadır.
BMB’in yönlendirilmesini amaçlayan (duymadığı kapı sesi ya da telefon sesi için)
kullanılabilecek yönlendirme mesajları (kapıyı aç ya da telefonu aç) ilgili butonlar
vasıtasıyla uzaktan iç mekânda sesli mesaj olarak çalınabilir.
Örnek kullanım gerçekleştirilirken bir ev maketi hazırlanmış ve maket içerisindeki
odalara Intel Edison yerleştirilmiştir. Öncelikle Android uygulamasının tanıtımı ile
başlayacak olursak takip eden birey Android uygulamasını açtığında Şekil 5’deki
ekran ile karşılaşır. BMB’yi uzaktan yönlendirmek için kapıyı aç veya telefonu aç
butonuna basıldığına, bireyin bulunduğu iç mekânda hoparlör ile sesli yönlendirme
yapılabilir. Şekil 5 kapıyı aç butonuna basıldığında, Şekil 6 ise telefonu aç butonuna
basıldığında görüntülenen ekranı göstermektedir.
Şekil 5. Arayüz giriş ekranı Şekil 6. Arayüz giriş ekranı
(kapı aç butonuna basıldığında) (telefon aç butonuna basıldığında)
Şekil-7’de yer alan uygulamaya ait ekran görüntüsünde bireyin uzun süre lavabo
da bulunması sıkıntılı bir durum olabileceğinden bu şekilde bir bildirim verilmektedir.
Burada yine hazırlanan kartondan maket üzerinde odalara alıcılar yerleştirilmiştir.
BMB lavaboda belli bir süre bekletildiğinde Şekil 7’deki ekran bireyi takip eden
bireyin telefonunda görüntülenmektedir.
293
Şekil 8’de yer alan ekran görüntüsünde bireyin gün içerisindeki hareketleri saatiyle
birlikte uygulama tarafından haber verilmektedir. Maket üzerinde hareket ettirilen
BMB’in hareketleri Şekil 8’deki gibi görüntülenebilmektedir.
Şekil 9’da yer alan ekran görüntüsünde BMB hakkındaki acil durumlar saatiyle
birlikte uygulama tarafından haber verilmektedir. Maket üzerinde gezdirilen bireyin
uzun süre lavaboda beklemesiyle elde edilen bildirimin yanında, Şekil 9’daki gibi ana
ekrandaki bir butonla tüm acil durumlar görüntülenebilmektedir.
Şekil.7. Acil durum bildirimi Şekil 8. Günlük Özet Ekranı
Şekil 9. Acil Durum Ekranı
294
5 Sonuç, Kısıtlar ve Gelecek Çalışmalar
Ülkemizde ve dünyada demanslı birey sayısı; bu alana yönelik yapılacak çalışmalara
olan ihtiyacın önemini vurgular niteliktedir. Bu ihtiyaca yönelik uygulanacak
çalışmalarda kullanıcı bireyler göz önüne alınarak bakım süreçleri uyum, verimlilik
ve kullanım kolaylığı açışından iyileştirilmelidir. Bu alanda gerçekleştirilen
çalışmalar göz önünde bulundurulduğunda sağlık alanında gerçekleştirilen sistemlerin
bazı kısıtları ve zorlukları olduğu görülmektedir. Gerçekleştirdiğimiz çalışma ile
probleme yönelik fonksiyonel ve fonksiyonel olmayan kısıtları minimize etmeyi
hedefledik.
Çalışmada, BMB’lere yönelik geliştirdiğimiz çözümün uygulamasından örnekleme
yapılmış, bu amaçla geliştirilen sistemin parçaları ve prototipi tanıtılmış, benzer
sistemler ve problemle ilgili yayınlanmış çalışmalar hakkında açıklamalara yer
verilmiştir. Demans hastalarının iç mekânda takiplerinin gerçekleştirilmesinin önemi
ve sistemin kullanılmasının olası faydaları tartışılmıştır. Önerdiğimiz çözüm hakkında
BMB’lerin bakımından sorumlu olan kişiler ile görüşülmüş, sistemin kullanılabilirliği
ve sonuçları ile ilgili olumlu geri bildirimler alınmıştır. Gelecekte, sistemin
kullanılabilirliği ve yeni ihtiyaçlar doğrultusunda deneysel çalışmalar
planlanmaktadır.
Gerçekleştirilen sistem ile hasta yakınları BMB’lerin takip verilerine kolaylıkla
erişebilir. Bu veriler daha sonra BMB’lerin sağlık gelişimlerini yorumlanmak için
kullanılabilir. Elde edilen veriler ile bireylerin takibine yönelik grafikler çıkarılarak
süreç profilleri denetlenebilir. Önerdiğimiz çözüm ile bakıma muhtaç bireylerin takibi
konusuna yeni bir vizyon getirmeyi amaçlamaktayız. Bu bağlamda sistem üzerinde
yazılıma ve donanıma ilişkin iyileştirmeler devam etmektedir.
Referanslar
1. Demans hastalığı nedir?:
http://www.videnscenterfordemens.dk/media/910860/plakat_demenssygdomme%2
0-%20hvad%20er%20demens%20-%20tyrkisk.pdf, son erişim tarihi: 12.09.2017
2. Demans hastalığı genel bir araştırma:
http://www.sagliginsesi.com/alzheimerhastaliginin-toplumdaki-tibbi-sosyal-ve-
mali-yuku-4896yy.htm, son erişim tarihi: 12.09.2017
3. Corina K. Schindhelm ve Asa MacWilliams. “Overview of Indoor Positioning
Technologies for Context Aware AAL Applications”, sf. 273-291, 2011.
4. Pradyumna Shenvi, Pulkit Baheria, Shan Jose, Sachit Kumar, Jyothi S. Nayak.
“Wearable Tracking Device for Alzheimer’s Patients: A Survey”, sf. 147-151,
2016
5. Isha Goel, Dilip Kumar. “Design and Implementation of Android Based Wearable
Smart Locator Band for People with Autism, Dementia, and Alzheimer”, sf. 1-8,
2015
6. Tia Gao, D. Greenspan, M. Welsh, R. R. Juang, A. Alm. “Vital Signs
Monitoring and Patient Tracking Over a Wireless Network”, sf. 102-105, 2005
295
7. Alessandro Redondi, Marco Chirico, Luca Borsani, Matteo Cesana, Marco
Tagliasacchi. “An integrated system based on wireless sensor networks for
patient”, sf. 39-53, 2012
8. Seiki Tokunaga, Hiroyasu Horiuchi, Hiroki Takatsuka,Sachio Saiki,Shinsuke
Matsumoto, Masahide Nakamura, Kiyoshi Yasuda. ”Towards Personalized and
Context-Aware Reminder Service for People with Dementia ”, sf. 2946-2953, 2016
9. Uğur Yayan, Fatih İnan, Furkan Güner, Ahmet Yazıcı. “İç Ortamlarda Uzaktan
Takip Amaçlı Konumlandırma Sistemi”, sf. 1-4, 2015.
296