=Paper=
{{Paper
|id=Vol-1980/UYMS17_paper_79
|storemode=property
|title= Yazilim Muhendisligi ve Sistem Muhendisligi Sureclerinin Harmanlanmasi: ISO/IEC 12207:2008'in Getirdikleri ve Degisikliklerin Etkilerine Yonelik Degerlendirmeler (Blending Software Engineering and Systems Engineering Processes: Changes Introduced by ISO/IEC 12207:2008 and Evaluations on Effects of These Changes)
|pdfUrl=https://ceur-ws.org/Vol-1980/UYMS17_paper_79.pdf
|volume=Vol-1980
|authors=Mustafa Degerli,Elif Kurtaran Ozbudak
|dblpUrl=https://dblp.org/rec/conf/uyms/DegerliO17
}}
== Yazilim Muhendisligi ve Sistem Muhendisligi Sureclerinin Harmanlanmasi: ISO/IEC 12207:2008'in Getirdikleri ve Degisikliklerin Etkilerine Yonelik Degerlendirmeler (Blending Software Engineering and Systems Engineering Processes: Changes Introduced by ISO/IEC 12207:2008 and Evaluations on Effects of These Changes)==
https://ceur-ws.org/Vol-1980/UYMS17_paper_79.pdf
Yazılım Mühendisliği ve Sistem Mühendisliği
Süreçlerinin Harmanlanması: ISO/IEC 12207:2008’in
Getirdikleri ve Değişikliklerin Etkilerine Yönelik
Değerlendirmeler
Mustafa Değerli ve Elif Kurtaran Özbudak
TÜBİTAK BİLGEM İleri Teknolojiler Araştırma Enstitüsü (İLTAREN), Ankara, Türkiye
mustafa.degerli@tubitak.gov.tr
elif.kurtaran@tubitak.gov.tr
Özet. Bu çalışmada, ISO/IEC 12207:2008, ISO/IEC 12207:1995 ve IEEE/EIA
12207 standartları karşılaştırılarak tespit edilen farkların ISO/IEC 12207:2008’e
uygunluğu sağlama bağlamında organizasyonlar tarafından nasıl adreslenebile-
ceği değerlendirilmiştir. Bu kapsamda, öncelikle ISO/IEC 12207 ve IEEE/EIA
12207 standartları hakkında genel bilgiler verilmiş, ardından ISO/IEC
12207:2008 ve ISO/IEC 12207:1995 standartları karşılaştırılmıştır. Çalışmada,
ISO/IEC 12207:2008’in beraberinde getirdiği fakat ISO/IEC 12207:1995’te yer
almayan 10 yeni süreç için ayrı ayrı ve detaylı olarak değişiklikler açıklanmış ve
bu değişikliklerin organizasyonlara etkileri yorumlanmıştır. Çalışmanın sonraki
bölümlerinde ise ISO/IEC 12207:1995 ve CMMI-DEV V1.3 veya NATO
AQAP-160 Ed. 1 uyumlu organizasyonlar açısından, bahse konu farkların nasıl
adresleyebileceğime dair değerlendirmeler sunulmuştur. Bu çalışmanın endüst-
ride ISO/IEC 12207:1995 standardını hâlihazırda uygulayan ve ISO/IEC
12207:2008 standardına uyum sağlama noktasında genel bir rehber arayışında
olan organizasyonlara yarar sağlayacağı değerlendirilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Yazılım Mühendisliği, Sistem Mühendisliği, Süreçler,
ISO/IEC 12207:1995, IEEE/EIA 12207:1996, ISO/IEC 12207:2008, ISO/IEC
15288:2008, NATO AQAP-160 Ed. 1, CMMI-DEV V1.3.
Blending Software Engineering and Systems Engineering
Processes: Changes Introduced by ISO/IEC 12207:2008
and Evaluations on Effects of These Changes
Abstract. In this study, ISO/IEC 12207:2008, ISO/IEC 12207:1995, and
IEEE/EIA 12207 standards are compared and identified differences are evaluated
for organizations to comply with ISO/IEC 12207:2008 standard. In this context,
firstly, ISO/IEC 12207 and IEEE/EIA 12207 standards are introduced in general,
and subsequently, ISO/IEC 12207:2008 and ISO/IEC 12207:1995 standards are
368
compared in detail. In the subject study, 10 new processes which are not available
in ISO/IEC 12207:1995 but introduced by ISO/IEC 12207:2008 are described
one-by-one and these changes are commented on for their effects on organiza-
tions. In the subsequent parts of the study, evaluations concerning how to address
pertinent changes for organizations complying with ISO/IEC 12207:1995 and
CMMI-DEV V1.3 or NATO AQAP-160 Ed. 1 are provided. It is evaluated that
this study will be of assistance for organizations who are ISO/IEC 12207:1995
compliant already, and looking for a general guideline to comply with ISO/IEC
12207:2008.
Keywords: Software Engineering, Systems Engineering, Processes, ISO/IEC
12207:1995, IEEE/EIA 12207:1996, ISO/IEC 12207:2008, ISO/IEC
15288:2008, NATO AQAP-160 Ed. 1, CMMI-DEV V1.3.
1 Giriş
Yazılım ömür devri süreçleri standardı (ISO/IEC veya IEEE/EIA 12207) günümüzde
yazılım veya sistem mühendisliği ile ilgili olan birçok organizasyon tarafından referans
alınmakta ve kullanılmaktadır. ISO/IEC 12207 standardı en son yayımlanan 2008 re-
vizyonu ile sistem mühendisliği süreçleri ile yazılım mühendisliği süreçlerini yazılım
mühendisliği bağlamı için harmanlayarak birleştirmiştir.
Ayrıca ISO/IEC 12207:2008 standardı, ISO/IEC 12207:1995 standardını, standarda
yapılan 2002 ve 2004 ekleriyle birleştirmiş, ISO/IEC 15288:2008 standardı ile biçim
ve öz olarak uyumlu hâle getirmiş ve geçen yıllarda kazanılan deneyimlerle ISO/IEC
12207 standardının daha rafine ve kapsamlı bir standart olmasını sağlamıştır.
Bu çalışmada ISO/IEC 12207:2008, ISO/IEC 12207:1995 ve IEEE/EIA 12207 stan-
dartları karşılaştırılarak tespit edilen farkların ISO/IEC 12207:2008’e uygunluğu sağ-
lama bağlamında organizasyonlar tarafından nasıl adreslenebileceği değerlendirilmiş-
tir. Bu kapsamda, öncelikle ISO/IEC 12207 ve IEEE/EIA 12207 standartları hakkında
genel bilgiler verilmiş, ardından ISO/IEC 12207:2008 ve ISO/IEC 12207:1995 stan-
dartları karşılaştırılmıştır. Çalışmada, ISO/IEC 12207:2008’in beraberinde getirdiği fa-
kat ISO/IEC 12207:1995’te yer almayan 10 yeni süreç için ayrı ayrı ve detaylı olarak
değişiklikler açıklanmış ve bu değişikliklerin organizasyonlara etkileri yorumlanmıştır.
Makalenin sonraki bölümlerinde ise CMMI-DEV V1.3, NATO AQAP-160 Ed. 1 veya
ISO 9001:2008 ve NATO AQAP-2110 Ed. 3 uyumlu organizasyonlar açısından, bahse
konu farkların nasıl adreslenebileceğine dair değerlendirmeler sunulmuştur.
Yapılan literatür araştırmasına göre, ulusal ve uluslararası literatürde bu denli bir
karşılaştırma ve değerlendirme niteliği içeren bir çalışma bulunmamaktadır. Dolayı-
sıyla, makalenin endüstride ISO/IEC 12207:1995 standardını hâlihazırda uygulayan ve
ISO/IEC 12207:2008 standardına uyum noktasında rehber arayışında olan organizas-
yonlara teorik ve pratik yarar sağlayacağı değerlendirilmektedir. Bu çalışma boyunca
genellikle kod adı (standart kodu) ile belirtilen standartların uzun adları Tablo 1’de ve-
rilmiştir.
369
Tablo 1. Standartların Kodları ve Uzun Adları
Kod Uzun Ad
ISO/IEC 12207:2008 Sistem ve yazılım mühendisliği – Yazılım ömür devri süreçleri
ISO/IEC 15288:2008 Sistem ve yazılım mühendisliği – Sistem ömür devri süreçleri
ISO/IEC 12207:1995 Bilgi teknolojileri standardı – Yazılım ömür devri süreçleri
ISO/IEC 12207 Amd :2002 Bilgi teknolojileri standardı – Yazılım ömür devri süreçleri (Değişiklik 1)
ISO/IEC 12207 Amd 2:2004 Bilgi teknolojileri standardı – Yazılım ömür devri süreçleri (Değişiklik 2)
IEEE/EIA 12207.0-1996 ISO/IEC 12207:1995 Standardının standart endüstri uygulaması
IEEE/EIA 12207.1-1997 IEEE/EIA 12207 için rehber – Yazılım ömür devri süreçleri – Veriler
IEEE/EIA 12207.2-1997 IEEE/EIA 12207 için rehber – Yazılım ömür devri süreçleri – Uygulama
MIL-STD-498 Yazılım geliştirme ve dokümantasyon
NATO AQAP-160 Ed. 1 Yazılım için ömür devri birleştirilmiş NATO kalite gereksinimleri
ISO 9001:2000 / 2008 Kalite yönetim sistemi – Gereksinimler
2 ISO/IEC 12207 ve IEEE/EIA 12207’ye Genel Bir Bakış
ISO/IEC 12207, “Standard for Information Technology - Software Life Cycle Proces-
ses” olarak adlandırılan, sistem ve yazılım mühendisliği konusunda, yazılım yaşam
döngüsü süreçleri olarak bilinen ve buna yönelik çerçeve çizen bir standarttır. Ulusla-
rarası standardizasyon örgütleri olan ISO (International Organization for Standardiza-
tion) ve IEC (International Electrotechnical Commission) tarafından yapılan ortak ça-
lışmaların sonucunda ilk olarak 1995 yılında yayınlanmıştır. Bu standart (ISO/IEC
12207), proje fikrinin ortaya çıkışından projenin işletimden kaldırılışına kadar geçerli
olacak yazılım yaşam döngüsü süreçleri için bir çerçeve oluşturur ve bir anlaşma/söz-
leşme kapsamında, her iki tarafın da kullanması için tasarlanmıştır.
ISO/IEC 12207 özel bir yaşam döngüsü modeli şart koşmaz, belirli bir terminoloji
ve yapı ile bir süreçler dizisi/yapısı sunar. Görece yüksek seviyeli bir standart olduğu
için, ISO/IEC 12207 bu süreçleri içine alan faaliyetlerin ve görevlerin ayrıntılarını tarif
etmez. Belgelerin isim, biçim ve içeriklerini de önceden belirlemez. Bu yüzden,
ISO/IEC 12207’yi uygulama yollarını arayan kuruluşlar bu ayrıntıları belirleyen ek
standartları kullanabilirler. ISO/IEC 12207:1995’e ilki 2002 diğeri 2004 yılında iki ek
yapılarak standart genişletilmiştir. Son biçimiyle, daha önce pek çok farklı standartta
yer alan yazılım ölçümü, yazılım ürün değerlendirme, tekrar kullanım gibi süreç tanım-
larını da kapsar hale gelmiştir. ISO/IEC 12207:1995 versiyonundaki standart süreçlerin
amaçları ve beklenen çıktıları açısından tam olarak tatmin edici bilgiler sağlamadığı
için ilgili standarda 2002 ve 2004 yılında yapılan eklemelerle bu bağlamda standart
iyileştirilmiştir. ISO/IEC 12207:1995’e 2002 ve 2004 yıllarında yapılan eklerle yazılım
mühendisliği açısından üç temel yeni süreç eklenmiştir: Alan mühendisliği süreci, Var-
lık yönetim süreci ve Tekrar kullanım programı yönetim süreci. İlgili değişikliklerle
standarda başkaca yeni süreçler de eklenmiştir. İlgili detaylı açıklamalar makalenin de-
vam eden bölümlerinde içerilmektedir. Aynı zamanda 2002 yılında ISO/IEC 15288
370
Sistem Ömür Devri Süreçleri yayınlanmış, sistem ve yazılım yaşam döngüsü süreçle-
rini entegre etmek ve uyumlu hâle getirmek ihtiyacı doğmuştur. Sonuçta ISO/IEC
12207:2008 yayımlanmıştır. ISO/IEC 12207:2008 yazılım ömür devri süreçleri için or-
tak bir çerçeve sunma ana amacı olan ve bunu yaparken de yazılım endüstrisi tarafından
referans alınabilecek iyi tanımlanmış bir terminoloji ortaya koymayı amaçlayan bir
standarttır. ISO/IEC 12207:2008 sistem ve yazılım ürünlerinin tedariki, ikmali, gelişti-
rilmesi, işletilmesi, idame ettirilmesi ve ortadan kaldırılması süreçlerini içermektedir.
IEEE/EIA 12207.0-1996 (ISO/IEC 12207:1995 Standardının standart endüstri uygula-
ması) yazılım endüstrisinde sıklıkla yararlanılan bir standarttır. Bu standart, IEEE ve
EIA’nın katılımıyla oluşturulan ortak çalışma grubu tarafından ISO/IEC 12207 stan-
dardına bazı ekler yapılarak hazırlanmış olup, ISO/IEC 12207’nin ABD’de kullanıl-
ması öngörülen eşleniğidir. IEEE/EIA 12207, ABD Savunma Bakanlığı tarafından
1998’de kabul edilerek MIL-STD-498’in yerini almıştır. IEEE/EIA 12207, ISO/IEC
12207:1995 ile kıyaslandığında, IEEE/EIA 12207.0 standardının ISO/IEC 12207:1995
standardını (ISO/IEC 12207’nin 2004 ve 2004 yılarındaki ekleri haricinde) kapsadığı
değerlendirilebilir. Öte yandan, IEEE/EIA 12207, ISO/IEC 12207:1995’e ek olarak
rehberlik anlamında daha fazla bilgi içermekte, uyarlama sürecini tanımlamaktadır.
3 ISO/IEC 12207:2008 ve 12207:1995’in Karşılaştırılması
ISO/IEC 12207:2008 standart versiyonu ile ISO/IEC 12207:1995 versiyonu arasındaki
en önemli farklardan biri ISO/IEC 12207:2008 versiyonunda ISO/IEC 15288 Sistem
Mühendisliği Yaşam Döngüsü Süreçleri ile yazılıma özel süreçlerin entegre edilmesi-
dir. Süreç tanımlaması ve işletilmesi için önemli olan ve kolaylık sağlayan sürecin
amacı ve beklenen çıktıların tanımı ISO/IEC 12207:1995’te bulunmuyordu. Bu eksik-
likler ISO/IEC 12207:1995’in 2002 ve 2004 yıllarında yayınlanan iki ek/değişiklik ile
eklenmiştir. ISO/IEC 12207:1995’te bulunmayan, ISO/IEC 12207:2008 standardına
yeni eklenen süreçler şu şekildedir: Proje Portföy Yönetimi; İnsan Kaynakları Yöne-
timi; Karar Yönetimi; Risk Yönetimi; Bilgi Yönetimi; Ölçme; Paydaş Gereksinimleri
Tanımlama; Alan Mühendisliği; Tekrar Kullanım Varlık Yönetimi; Tekrar Kullanım
Program Yönetimi. ISO/IEC 12207:2008 ile ISO/IEC 12207:1995 versiyonu kıyaslan-
dığında ISO/IEC 12207 standardındaki en temel farklar Tablo 2’deki gibi özetlenebilir.
Tablo 2. ISO/IEC 12207:2008 ile ISO/IEC 12207:1995 Arasındaki Temel Farklar
ISO/IEC 12207:1995 ISO/IEC 12207:2008
Bağımsız yazılım ürün/hizmetleri veya büyük bir Sistem seviyesi süreçler yazılıma özelleştirilmiş sü-
sistemin parçası olan yazılım ürün/hizmetleri için reçler ile desteklenmiştir.
yazılım yaşam döngüsü süreçlerini sağlar.
ISO/IEC 12207:1995’te süreçler “ana”, “destekle- Sistem mühendisliği genel prensiplerine dayanır.
yici” ve “organizyonel” şeklinde bölümlenmiştir.
Toplam 17 süreç: 5 Temel Yaşam Döngüsü; 8 Des- Toplam 43 süreçten oluşur: - 25 Sistem Yaşam
tek Yaşam Döngüsü; 4 Organizasyonel Döngüsü Süreci; - 18 Yazılım Özel Süreç
ISO/IEC 12207:1995 ve 2008’in eşleştirilmesi Tablo 3’te verilmiştir.
371
Tablo 3. ISO/IEC 12207:1995 ve ISO/IEC 12207:2008’in Süreçler Bazında Eşleştirilmesi
ISO/IEC 12207:1995 ISO/IEC 12207:2008
Süreç Adı Numarası Süreç Adı Numarası
Tedarik 5.1 Tedarik 6.1.1
İkmal 5.2 İkmal 6.1.2
İyileştirme 7.3 Ömür devri modeli yönetimi 6.2.1
Altyapı 7.2 Altyapı yönetimi 6.2.2
Proje portföy yönetimi 6.2.3
Eğitim (Kısmen) 7.4 İnsan kaynakları yönetimi 6.2.4
Yönetim 7.1 Proje planlama 6.3.1
Yönetim 7.1 Proje ölçme ve kontrol 6.3.2
Karar yönetimi 6.3.3
Risk yönetimi 6.3.4
Konfigürasyon yönetimi 6.2 Konfigürasyon yönetimi 6.3.5
Bilgi yönetimi 6.3.6
Ölçme 6.3.7
Paydaş gereksinimleri tanımlama 6.4.1
Geliştirme 5.3 Sistem gereksinimleri analizi 6.4.2
Geliştirme 5.3 Sistem mimari tasarımı 6.4.3
Geliştirme 5.3 Uygulama 6.4.4
Geliştirme 5.3 Sistem entegrasyonu 6.4.5
Geliştirme 5.3 Sistem nitelik testi 6.4.6
Geliştirme 5.3 Yazılım kurulumu 6.4.7
Geliştirme 5.3 Yazılım kabul desteği 6.4.8
İşletim 5.4 Yazılım işletimi 6.4.9
İdame 5.5 Yazılım idamesi 6.4.10
İdame 5.5 Yazılım kullanımdan kaldırma 6.4.11
Geliştirme 5.3 Yazılım uygulama 7.1.1
Geliştirme 5.3 Yazılım gereksinimleri analizi 7.1.2
Geliştirme 5.3 Yazılım mimari tasarımı 7.1.3
Geliştirme 5.3 Yazılım detaylı tasarımı 7.1.4
Geliştirme 5.3 Yazılım inşası 7.1.5
Geliştirme 5.3 Yazılım entegrasyonu 7.1.6
Geliştirme 5.3 Yazılım nitelik testi 7.1.7
Dokümantasyon 6.1 Yazılım dokümantasyon yönetimi 7.2.1
Konfigürasyon yönetimi 6.2 Yazılım konfigürasyon yönetimi 7.2.2
Kalite güvence 6.3 Yazılım kalite güvence 7.2.3
Doğrulama 6.4 Yazılım doğrulama 7.2.4
Geçerleme 6.5 Yazılım geçerleme 7.2.5
Müşterek gözden geçirme 6.6 Yazılım gözden geçirme 7.2.6
Denetim 6.7 Yazılım denetim 7.2.7
Problem çözümleme 6.8 Yazılım problem çözümleme 7.2.8
Alan mühendisliği 7.3.1
Tekrar kullanım varlık yönetimi 7.3.2
Tekrar kullanım program yönetimi 7.3.3
372
4 Değişikliklerin Açıklanması ve Etkilerinin Yorumlanması
Yazılım mühendisliği süreçleri ile sistem mühendisliği süreçlerini harmanlayan bir
standart olan ISO/IEC 12007:2008 standardına uygun ve uyumlu bir kalite yönetim
sistemi ve bu bağlamı adresleyen süreçler oluşturabilmek için, ISO/IEC 12007:1995
versiyonunda bulunmayan fakat 2008 versiyonuna yeni eklenmiş olan aşağıdaki süreç-
lerin organizasyonların kalite yönetim sistemlerine ve süreçlerine entegre edilmesi ve
uygulanması gerekli olacaktır:
Proje Portföy Yönetimi; İnsan Kaynakları Yönetimi; Karar Yönetimi; Risk Yöne-
timi; Bilgi Yönetimi; Ölçme; Paydaş Gereksinimleri Tanımlama; Alan Mühendisliği;
Tekrar Kullanım Varlık Yönetimi; Tekrar Kullanım Program Yönetimi.
4.1 Proje Portföy Yönetimi Süreci
Organizasyonun stratejik amaçlarını karşılamak için gerekli, yeterli ve uygun projelerin
başlatılması ve sürdürülmesini amaçlayan süreçtir.
Sürecin Organizasyonlara Etkisi: Bu süreç, organizasyon seviyesinde proje yöne-
timi olarak değerlendirilebilecek bir süreçtir. Klasik yazılım mühendisliğinde proje yö-
netimi proje düzleminde yapılırken, bu süreç sayesinde projeler daha üst seviyede de
yönetilebilmektedir. Öte yandan stratejik yönetim kavramı ile tanışık ve stratejik yöne-
tim pratiklerini belli bir seviyede hâli hazırda uygulayan organizasyonların çoğunlukla
bu süreci uygulama noktasında çok fazla zorlanmayacağı değerlendirilebilir.
Öyle ki, stratejik yönetimde organizasyonun stratejik amaç ve hedeflerine hizmet
eden projeleri gerçekleştirmesi ve tüm projelerini bu bağlamda hizalaması esastır. He-
nüz portföy yönetimi ile hiç tanışmamış organizasyonlar ise ya temel stratejik yönetim
pratiklerini uygulayarak ya da özel olarak yukarıda çerçevesi çizilen süreci tanımlayıp
uygulayarak bu süreci yerine getirme ve yararlarını görme fırsatını yakalayabilecekler-
dir.
4.2 İnsan Kaynakları Yönetimi Süreci
Organizasyon için gerekli insan kaynağının sağlanmasını ve iş hedefleri ile uyumlu
olarak personelin yeterliliklerinin sağlanmasını amaçlayan süreçtir.
Sürecin Organizasyonlara Etkisi: Bu süreç yazılım veya yazılım yoğu sistem ge-
liştiren organizasyonlarda en önemli kaynaklardan biri olan insan kaynağının yönetil-
mesi demektir. Personel ve özlük işleri takibinden, insan kaynakları yönetimine eviril-
miş insan kaynağı departmanı veya fonksiyonuna sahip olan organizasyonlar kuşkusuz
bu sürece uyum noktasında daha avantajlıdırlar. Temelde organizasyonun örgütsel ve
iş amaçlarına ve hedeflerine elverişli insan kaynaklarının belirlenmesi, bunların ger-
çekleştirilmesi ve geliştirilmesi ve sürekliliğinin sağlanması bu sürecin başarılı bir şe-
kilde icra edilmesi için önemli ve gerekli olacaktır. Bu bağlamda özellikle organizas-
yonlarda dikkate alınması gereken husus tecrübe ve bilgi yönetimidir. Alışılagelmiş
insan kaynakları politikaları ve pratikleri tecrübe ve bilgi yönetimi bağlamında da ele
alınmalı ve genişletilmelidir.
373
4.3 Karar Yönetimi Süreci
Alternatiflerin bulunması durumunda en faydalı hareket tarzının seçilmesini amaçlar.
Sürecin Organizasyonlara Etkisi: Bu süreç, organizasyonda özellikle etkili ve ve-
rimli kararlar alınmasına hizmet eder. Yönetimin en temel fonksiyonlarından birinin
doğru karar vermek olduğu hatırlandığında, karar yönetimi sürecinin önemi fark edile-
cektir. Önemli kararlarının sistematik olarak ele alınmasını ve kurumsal hafıza ve hesap
verebilirliğin arttırılmasını amaçlar. Hem teknik hem de idari/yönetsel kararların siste-
matik yollarla ele alınması ve etkinliğinin ve verimliliğinin arttırılması esastır. Yazılım
mühendisliğinin teknik düzlemi düşünüldüğünde, tasarım için alternatiflerin belirlen-
mesi ve seçilmesi veya yap-satın al-yeniden kullan kararlarının alınması noktasında
karar yönetimi süreci organizasyonlar için anlamlı ve değerli olabilecektir.
4.4 Risk Yönetimi Süreci
Risklerin belirlenmesini, analiz edilmesini, ele alınmasını ve izlenmesini amaçlayan
süreçtir. Tüm ömür devri boyunca tedarik, geliştirme, işletim ve bakım için uygulanır.
Sürecin Organizasyonlara Etkisi: Organizasyonların projeler için tüm ömür devri
boyunca tedarik, geliştirme, işletim ve bakım aşamaları için riskleri belirlenmesini,
analiz etmesini, ele alınmasını ve izlemesini gerektiren bir süreç olarak özellikle dik-
kate alınması gerekir. Durumun organizasyonlarda hem süreç hem de proje pratikleri
olarak dikkate alınması anlamlı olabilecektir. Organizasyonların örgüt seviyesinde üst
seviye risk yönetimine dair çerçeveyi çizmesi ve projelerinde daha derin veya detaylı
pratik uygulamalarının önünü açması ve desteklemesi uygun olacaktır.
4.5 Bilgi Yönetimi Süreci
İlgili bilgiyi zamanında, tam ve geçerli olarak ve gerektiğinde gizliliğe riayet ederek
sistemin ömür devri boyunca ve gerektiğinde sonrasında ilgili taraflara sağlamayı
amaçlayan süreçtir.
Sürecin Organizasyonlara Etkisi: Günümüzde en az insan kaynağı kadar değerli
olan bir diğer kaynak bilgidir. Organizasyonun bilgiyi zamanında, tam ve geçerli olarak
ve gerektiğinde gizliliğe riayet ederek sistemin ömür devri boyunca ve gerektiğinde
sonrasında ilgili taraflara sağlamayı becerebilmesi ve bu işte mesafe kat etmesi gerek-
mektedir. Organizasyonda bu iş dokümantasyon yönetiminin çok ötesinde görülmeli
ve değerli ve önemli olan bilginin zamanında, tam ve geçerli olarak ve gerektiğinde
gizliliğe riayet ederek sistemin ömür devri boyunca ve gerektiğinde sonrasında ilgili
taraflara sağlanmasına yönelik tedbirler alınmalıdır.
4.6 Ölçme Süreci
Geliştirilen ürün veya uygulanan süreçlerle ilgili verilerin toplanması, analiz edilmesi
ve raporlanmasını, süreçlerin etkin bir şekilde yönetilmesini ve ürünün kalitesinin ob-
jektif bir şekilde gösterilmesini amaçlayan süreçtir.
Sürecin Organizasyonlara Etkisi: Ürün ve süreçlerle ilgili hem durum hem de per-
formans metriklerinin tanımlanması, toplanması, analiz edilmesi ve bu analiz sonuçla-
374
rının iyileştirme ve geri besleme amacıyla kullanılması esastır. Hem satıcı veya geliş-
tirici organizasyonların hem de alıcıların duruma ve performansa dair bilgi ihtiyaçlarını
karşılayacak indikatörlerin belirlenmesi ve bunlardan yararlanılması prensip edinilme-
lidir. Organizasyonların ölçümleri ölçüm yapmak için toplamamaları, bunları stratejik,
taktik veya operasyonel amaçlara hizmet edecek şekilde kullanıyor olmaları önemli ve
gerekli olacaktır.
4.7 Paydaş Gereksinimleri Tanımlama Süreci
Kullanıcılar ve diğer paydaşlar tarafından ihtiyaç duyulan bir sistemin tanımlanan bir
ortamda ilgili hizmeti sağlayabilmesi için sistemle ilgili gereksinimlerin belirlenmesini
amaçlayan süreçtir.
Sürecin Organizasyonlara Etkisi: Bu süreç çoğunlukla sözleşme görüşmeleri ve
teknik şartnamelerin hazırlanması ve olgunlaştırılması sürecinde işlenebilecek bir sü-
reçtir. Eğer sözleşmede yeterli şekilde içerilmemişse, organizasyonun tüm paydaşların
beklentilerini belirlemesi ve analiz etmesi anlamlı ve gerekli olacaktır. Bu süreç orga-
nizasyonlar tarafından gereksinim mühendisliği sürecinin bir parçası olarak da ele alı-
nabilir fakat özellikle teklif ve sözleşme çalışmalarından itibaren proje henüz başlama-
dan ele alınması ve gereken detayda ve dozajda işletilmesi gereken bir süreçtir.
4.8 Alan Mühendisliği Süreci
Alan modelleri, alan mimarileri ve alan varlıklarının geliştirilmesi ve idame ettirilme-
sini amaçlayan süreçtir.
Sürecin Organizasyonlara Etkisi: Organizasyonun çekirdek yetkinliklerine göre
çalışma ve geliştirme alanlarını belirlemesi gerekecektir. Bazı organizasyonlar açısın-
dan program veya portföy yönetimi süreçleri ile bu sürecin adreslenmesi mümkün ola-
bilecektir. Asıl olan organizasyonun çekirdek yeteneklerine göre alan modelleri, alan
mimarileri ve alan varlıklarını geliştirilmesi ve idame ettirilmesini sağlamaktır.
4.9 Tekrar Kullanım Varlık Yönetimi Süreci
Tekrar kullanılabilir varlıkların kavram/fikir aşamasından kullanımından kaldırılma-
sına kadar ömürleri boyunca yönetilmesini amaçlayan süreçtir.
Sürecin Organizasyonlara Etkisi: Yazılım ve sistem birleşenlerinin hem dokü-
mantasyon hem de ürün olarak tekrar kullanıma elverişliliği bugün artık tartışılmaz bir
şekilde yaygın bir alandır. Yazılım veya sistem ürün aileleri, programları ve portföyleri
gibi enstrümanlardan yararlanarak tekrar kullanım varlıklarının yönetimi organizas-
yonlar tarafından ele alınabilecek bir husustur. Tekrar kullanılabilir varlıkların kav-
ram/fikir aşamasından kullanımından kaldırılmasına kadar ömürleri boyunca yönetil-
mesini amaçlayan organizasyon politikaları, süreç tanımlamaları ve bunlara hizmet
eden uygulamalar bu kapsamda gerekli olacaktır.
4.10 Tekrar Kullanım Program Yönetimi Süreci
Organizasyonun tekrar kullanım programının planlanması, kurulması, yönetilmesi,
375
kontrol edilmesi ve izlenmesini ve tekrar kullanım fırsatlarının sistematik olarak ele
alınmasını ve değerlendirilmesini amaçlayan süreçtir.
Sürecin Organizasyonlara Etkisi: Organizasyonun tekrar kullanım programının
planlanması, kurulması, yönetilmesi, kontrol edilmesi ve izlenmesini ve tekrar kulla-
nım fırsatlarının sistematik olarak ele alınmasını ve değerlendirilmesini amaçlayan bir
süreç tanımlaması yapması ve yaşatması gerekecektir. Tekrar kullanımlar kaotik ve
rastgele olmamalı, aksine sistemli ve kontrollü bir şekilde yapılmalıdır. Ancak bu sa-
yede tekrar kullanım sürecinin asıl değeri elde edilebilecektir.
5 ISO/IEC 12207:1995 ve CMMI-DEV V1.3 Uyumlu
Organizasyonlar Açısından Farkların Değerlendirilmesi
ISO/IEC 12207:2008’de yer alan Proje Portföy Yönetimi, İnsan Kaynakları Yönetimi,
Bilgi Yönetimi, Paydaş Gereksinimleri Tanımlama, Alan Mühendisliği, Tekrar Kulla-
nım Varlık Yönetimi ve Tekrar Kullanım Program Yönetimi süreçleri CMMI-DEV
V1.3’te tam olarak karşılık bulmamaktadır. Dolayısıyla hâli hazırda süreç tanımlama-
ları ve uygulamaları açısından CMMI-DEV V1.3 uyumlu olan organizasyonların yu-
karıda detaylarıyla açıklanan bu süreç tanımlamalarını ve uygulamalarını adreslemeleri
gerekli olacaktır. ISO/IEC 12207:1995 ve CMMI-DEV V.13 ile uyumlu süreç tanım-
lamaları ve uygulamaları hâli hazırda olan organizasyonların mevcut süreç tanımlarını
ve uygulamalarını daha önceki bölümlerde detaylı olarak tarif edilen bu süreçler ve
uygulamaları ile genişletmeleri gerekli olacaktır.
Öte yandan, CMMI-DEV V1.3’de yer alan Karar Analizi ve Çözümleme süreç
alanı, ISO/IEC 12207:2008’in Karar Yönetimi süreciyle, CMMI-DEV V1.3’de yer alan
Risk Yönetimi süreç alanı, ISO/IEC 12207:2008’in Risk Yönetimi süreciyle ve CMMI-
DEV V1.3’de yer alan Ölçme ve Analiz süreç alanı, ISO/IEC 12207:2008’in Ölçme
süreciyle eşleşmektedir. Dolayısıyla CMMI-DEV V1.3’ün ilgili süreç alanları tanımla-
mış ve uygulayan organizasyonların bahse konu bu ISO/IEC 12207:2008 süreçleri ile
ilgili ayrıca bir işlem almalarına gerek olmadığı değerlendirilmektedir.
6 NATO AQAP-160 Ed. 1 Uyumlu Organizasyonlar Açısından
Farkların Değerlendirilmesi
NATO AQAP-160 Ed. 1 standardı, ağırlıklı olarak (~%80) ISO/IEC 12207:1995 stan-
dardı olmak üzere, (~%10) ISO 9001:2000 ve ilave özel NATO gereksinimlerinden
(~%10) oluşan, yazılım yaşam döngüsünü tanımlayan ve çoğunlukla ilgili diğer stan-
dartları referans gösteren kalite isterlerini içerir. Bu bağlamda, “ISO/IEC 12207:2008
ve ISO/IEC 12207:1995 Standartlarının Karşılaştırılması” başlığı altında detaylı bah-
sedilen farkların önemli bir kısmı NATO AQAP-160 Ed. 1 için de geçerlidir.
ISO/IEC 12207:2008’de yer alan Proje Portföy Yönetimi, Karar Yönetimi, Risk
Yönetimi, Bilgi Yönetimi, Alan Mühendisliği, Tekrar Kullanım Varlık Yönetimi ve
Tekrar Kullanım Program Yönetimi süreçleri NATO AQAP-160 Ed.1’de doğrudan
karşılık bulmamaktadır. Dolayısıyla hâli hazırda süreç tanımlamaları ve uygulamaları
açısından AQAP-160 Ed.1 uyumlu olan organizasyonların yukarıda detaylarıyla açık-
lanan bu süreç tanımlamalarını ve uygulamalarını adreslemeleri gerekli olacaktır.
376
Öte yandan, Ölçme, Paydaş Gereksinimleri Tanımlama, İnsan Kaynakları Yönetimi
ve Kalite Yönetimi süreçleri ise ISO 9001:2000 ve ISO 9001:2008’de bir derecede kar-
şılık bulan süreçlerdir. NATO AQAP 160 Ed. 1, ISO 9001:2000’i de içerdiği için or-
ganizasyonların bu süreçleri tanımamla ve uygulamada yapmaları gereken çok fazla
ayrıca şey bulunmamaktadır. Sadece ISO 9001:2008 ile gelen süreç odaklı yaklaşımı
da esas alarak, organizasyonların ilgili süreç tanımlamalarını ve uygulamalarını
ISO/IEC 12207:2008’in Ölçme, Paydaş Gereksinimleri Tanımlama, İnsan Kaynakları
Yönetimi ve Kalite Yönetimi ile ilgili ilave beklentilerini dikkate alarak çoğunlukla
küçük güncellemelerle birlikte zenginleştirmeleri ve rafine etmeleri gerekecektir.
7 Sonuç
Bu çalışmada öncelikle ISO/IEC 12207 ve IEEE/EIA 12207 standartları hakkında ge-
nel bilgiler verilmiş, ardından ISO/IEC 12207:2008 ve ISO/IEC 12207:1995 standart-
ları karşılaştırılmıştır.
Çalışmada, ISO/IEC 12207:2008’in beraberinde getirdiği fakat ISO/IEC
12207:1995’te yer almayan 10 yeni süreç için değişiklikler açıklanmış ve bu değişik-
liklerin organizasyonlara etkileri yorumlanmıştır. Çalışmanın sonraki bölümlerinde ise
ISO/IEC 12207:1995 ve CMMI-DEV V1.3 veya NATO AQAP-160 Ed. 1 uyumlu or-
ganizasyonlar açısından, bahse konu farkların nasıl adreslenebileceğine dair değerlen-
dirmeler sunulmuştur.
Çalışmada detaylı olarak ele alınan hususların ve geliştirilen önerilerin endüstride
ISO/IEC 12207:1995 standardını hâlihazırda uygulayan ve ISO/IEC 12207:2008 stan-
dardına uyum sağlama noktasında rehber arayışında olan organizasyonlara teorik ve
pratik yarar sağlayacağı değerlendirilmektedir.
Bu çalışma standart açısından giriş nitelikli olarak başlıklar ve genel alanlar seviye-
sinde bir farklılaşma ve çözümleme değerlendirmesi yapmış olup, standardın satır ara-
larındaki daha özel hususlar için standartların muhatapları tarafından çok daha detaylı
ele alınmasının uygun olacağı değerlendirmektedir.
Referanslar
1. ISO 9001:2000 / ISO 9001:2008 - Kalite Yönetim Sistemi - Gereksinimler
2. ISO/IEC 12207:2008 - Sistem ve yazılım mühendisliği – Yazılım ömür devri süreçleri
3. ISO/IEC 15288:2008 - Sistem ve yazılım mühendisliği – Sistem ömür devri süreçleri
4. ISO/IEC 12207:1995 - Bilgi teknolojileri standardı – Yazılım ömür devri süreçleri
5. ISO/IEC 12207 Amd 1:2002 - Bilgi teknolojileri standardı – Yazılım ömür devri süreçleri
(Değişiklik 1)
6. ISO/IEC 12207 Amd 2:2004 - Bilgi teknolojileri standardı – Yazılım ömür devri süreçleri
(Değişiklik 2)
7. IEEE/EIA 12207.0-1996 - ISO/IEC 12207:1995 standart endüstri uygulaması
8. MIL-STD-498 - Yazılım geliştirme ve dokümantasyon
9. NATO AQAP-160 Ed. 1 - Yazılım için ömür devri boyunca birleştirilmiş NATO kalite ge-
reksinimleri
377