=Paper=
{{Paper
|id=Vol-1980/UYMS17_paper_88
|storemode=property
|title=Yazilim Muhendisligi Projelerinde Fazla Mesainin Verimlilik Uzerine Etkileri(Effects of Overtime on Efficiency in Software Engineering Projects)
|pdfUrl=https://ceur-ws.org/Vol-1980/UYMS17_paper_88.pdf
|volume=Vol-1980
|authors=Naim Turkdogan,A. Selcuk Guceglioglu,Onur Demirors
|dblpUrl=https://dblp.org/rec/conf/uyms/TurkdoganGD17
}}
==Yazilim Muhendisligi Projelerinde Fazla Mesainin Verimlilik Uzerine Etkileri(Effects of Overtime on Efficiency in Software Engineering Projects)==
https://ceur-ws.org/Vol-1980/UYMS17_paper_88.pdf
Yazılım Mühendisliği Projelerinde Fazla Mesainin
Verimlilik Üzerine Etkileri
Naim Türkdoğan1, A. Selçuk Güceğlioğlu1, Onur Demirörs1
1
Enformatik Enstitüsü, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara, Türkiye
naim.turkdogan@metu.edu.tr, aselcuk@yahoo.com,
demirors@metu.edu.tr
Özet. Yazılım mühendisliği projelerinde, vaadedilen veya planlanan sürede ye-
tişmeme riski oluştuğunda, çözüm olarak proje ekibine yeni bir üye ekleme,
takvimi öteleme veya fazla mesai yapılması gibi seçenekler çözüm olabilir. Faz-
la mesainin diğer seçeneklere nazaran dışa bağımlılığı daha az olması dolayısıy-
la fazla mesai tercih edilmektedir. Fakat, yaratıcılık gerektiren diğer meslek
grupları gibi yazılım mühendisliğinde de çalışma saatlerinin artmasının geri dö-
nüşü tam olarak belirli olmayabilir. Bu noktada asıl önemli olan konunun ve-
rimlilik olduğunu düşünüyoruz. Çalışanların, fazla mesainin verimlilik üzerine
etkileri hakkında görüş ve fikirlerini almak adına düzenlediğimiz anket ile, be-
lirlediğimiz verimlilik kavramı çerçevesinde elde ettiğimiz veriler üzerinde in-
celemeler yaptık. Sonuçlara göre, verimlilik etkilerini incelediğimiz, üretkenlik,
kalite, organizasyonel etkileri ve kişisel etkileri çerçevelerinde, yapılan fazla
mesainin istenen getiriyi sağlamadığı durumlar bulunmaktadır. Getiri sağlama-
ması yanı sıra, dolaylı yollardan zararlı etkilerinin de bulunmasından dolayı
toplam verimlilik olarak iyi sonuçlar ortaya çıkarmadığı gözlemlenmiştir. Ve-
rimlilik açısından bakıldığında, toplam getiri olarak fazla mesai yapılmaması,
yapılmasından daha iyi sonuçlar oluşturacağı ortaya çıkmıştır.
Anahtar Kelimeler: Yazılım Mühendisliği, Fazla Mesai, Verimlilik, Üretken-
lik
Effects of Overtime on Efficiency in Software
Engineering Projects
Naim Türkdoğan1, A. Selçuk Güceğlioğlu1, Onur Demirörs1
1
Graduate School of Informatics, Middle East Technical University, Ankara, Turkey
naim.turkdogan@metu.edu.tr, aselcuk@yahoo.com,
demirors@metu.edu.tr
135
Abstract. In the software engineering projects, if a risk or contingency that will
exceed the due date of committed and planned deadline, as a solution these will
be followed : involving a new member to the software postponing the schedule
or doing overtime. Since doing the overtime is more internally conducted in the
companies, without reporting the situation to any other 3rd parties, it seems the
best option at first glance. However software engineering requires creativity
like other occupational groups and increasing the number of working hours in
the projects will not return advantages in terms of efficiency. So on this point
we would like to underline the importance of the efficiency. With the survey
'Effects of Overtime on Efficiency in Software Engineering Projects', we did in-
spections on our determined efficiency values. According to the findings within
the boundaries of productivity,quality, organizational and personal impacts, ef-
ficiency effects do not return the expected positive results. Nevertheless, we
found out that these effects cause negative impacts indirectly and eventually to-
tal efficiency diminished. With efficiency perspective, in order not to do over-
time produces better outcomes than doing it.
Keywords: Software Engineering, Overtime, Efficiency, Effectiveness,
Productivity
1 Giriş
Endüstriyel üretim sektörünün hemen hemen tamamında planlamalar çalışma
saatleri üzerinden yapılmaktadır. İlave iş artışı yaratabilmek için de bu çalışma saatle-
ri arttırılarak sonuç elde edilmektedir. Bir saat içerisinde bir miktar üretim gerçekleş-
tiğini varsayarsak, çalışma saatlerini iki katına çıkararak, üretim miktarı iki katına
çıkarılabilmektedir. Bu sebepler, çalışma saatlerinin artırımı, üretilen çıktı artırımı
için alternatif bir plan olarak görülebilir. Ancak bazı proje gruplarında, çalışılan saat
ve üretilen çıktı konusunda koşulların biraz değişebileceğini düşünüyoruz. Yazılım
mühendisliği projeleri de bu şekildeki projelerdendir.
1.1 Problem
Yazılım mühendisliği projelerinde, bir saatte üretilen çıktı zaman zaman deği-
şebilir. Çünkü bu ölçüme birden çok etki eden sebepler vardır. Bunlardan bazıları;
çalışanların fiziksel veya psikolojik durumu, projenin hangi fazında olduğuna göre
değişen stres ve baskı seviyesi veya ölçüm yapılan saatin normal çalışma saati mi
veya fazla mesai saati mi olduğuna kadar bir çok yelpazede değerlendirilebilecek
sebepler bu değişime etki edebilir [8]. Bu durumda, saatlik ölçü için bir saat daha
fazla çalışılması aynı oranda üretim artması anlamına gelmeyebilir. Fazla mesai, yapı-
lan saat ile doğru orantılı bir getiri sağlayacağı öngörüsüyle hareket etmek doğru ol-
mayabilir. Genel olarak fazla mesainin ne getiri sağlayacağını konusunda çıkarım
yapmak için çalışılan saatin verimliliği konusunu anlaşılabilir kılmak gerekmektedir.
Bu noktada da verimlilik kavramını açıklama ihtiyacı doğmaktadır. Verimlilik,
sadece üretkenlik olarak algılanabiliyor. Fakat, üretilen ürün için kalite istenilen sevi-
136
yeye ulaşmadığı durumlarda, kalite eksikliğinden doğan geri dönüşlerden dolayı bu
tanım tek başına yeterli olmayacaktır. Aslında toplam verimliliği tanımlamak için
birden çok unsuru göz önünde bulundurmamız gerekmektedir. Dolayısıyla, yazılım
mühendisliği projelerinde verimlilik olarak algılayacağımız bir çerçeve çizerek bu
kavram üzerinden yola çıktık. Verimliliğe etki eden unsurları; üretkenliğe etkiler,
kaliteye etkiler, organizasyona etkiler ve kişisel etkiler olarak öngördük.
Bu çalışmada, yazılım mühendisliği projelerinde fazla mesainin bu unsurlar
üzerinde etkilerini göz önünde bulundurarak, verimlilik üzerine etkilerini araştırdık.
Ancak, bu doğrultuda, organizasyonlardan, üretkenlik veya kalite üzerine ölçümlere
ulaşabilirken, bu ölçümlerin normal çalışma saatini mi yoksa fazla mesai saatini mi
yansıttığına ulaşamamaktayız. Bununla beraber fazla mesai yapmanın sadece çıktıları
arttırarak organizasyonlara olumlu yönde katkı sağlamasının yanında, çok sayıda
çalışanı etkileyerek ve iş tatmini için de önemli bir etken olarak toplam durumda etki-
lerinin pozitif veya negatif olacağını belirlemek zordur. Fazla mesainin getirdiği kişi-
sel etkiler de aynı şekilde kayıtlı herhangi bir veriden alınamayacak, tamamen öznel
sonuçlardır.
Sonuç olarak yukarıda bahsettiğimiz etkileri incelemek adına, çalışanların fikir
ve görüşlerini almak için bir anket çalışması yapmaya karar verdik. Bu anket çalışma-
sında, yazılım mühendisliği çalışanlarına, verimlilik sınırlarımız kapsamında fazla
mesainin etkileri ile ilgili sorular yönelterek, cevaplarını aldık. Anket içerisinde sıra-
sıyla; çalışanların, kişisel bilgileri, projelerindeki fazla mesai durumu ve verimlilik
sınırlarımızla bağıntılı olarak nasıl etkilendikleri ile ilgili üç bölüm bulunmaktadır.
Cevapların birbirleriyle korelasyonunu oluşturarak fazla mesainin verimli olup
olmadığı durumları analiz ettik. Üretkenlik konusunda, fazla mesaide yapılan çalışma-
larda saat başına yaptıkları işler ile normal çalışma saatleri arasında yaptıkları karşı-
laştırmayı ve fazla mesainin süresinin artması durumunda oluşacak değişiklikleri göz
önünde bulundurduk. Bunun yanında, fazla mesai yapılan süreden sonra, normal ça-
lışma saatleri içerisinde nasıl bir etkisi olduğu da üretkenlik konusunda bir diğer ince-
leme notlarımız oldu. Kalite konusunda, çalışanların yaptığı hata sayısını, fazla mesa-
ide yaptıkları ile normal çalışma süresi içerisinde yaptıkları arasında karşılaştırmaları
bizim analiz noktamızı oluşturmuştur. Organizasyonel etkileri, dolaylı yollardan bü-
tün etkilerin toplamı olsa da, çalışanların iş tatminini etkilemesi konusunu incelemeye
çalıştık. Kişisel olarak ise, artan çalışma saatlerinin yaşamlarında nasıl bir değişiklik
getirdiği dikkat ettiğimiz ana nokta olmuştur.
2 İlgili Çalışmalar
Fazla mesai kavramı kısaca bir çalışanın standart çalışma saatlerin dışında ça-
lıştığı süreyi ifade etmektedir. Yazılım mühendisliği projelerinde de, projelerin plan-
lanan zamanda bitmemesi durumu oluştuğunda, planlanan zamanı öteleme, ekibe yeni
kaynak ekleme gibi çözümler ile takvimi yakalama imkanı bulunurken [9], daha ba-
ğımsız ve kolay bir çözüm olarak fazla mesai yapılması durumu ilk akla gelen çözüm-
lerden biri olabilir [12]. Çoğunlukla yan etkileri göz önünde bulundurmadan projenin
başarıya ulaşması için bu planlama yapılabilir. Literatürde yapılan araştırmalara göre,
137
bu yan etkiler sadece fazla mesai yapan çalışanlara değil, sonuçlanan projelerin kali-
tesine de etki ettiği gözlemlenmektedir.
Fazla mesai ve yarattığı stresin yazılım kalitesine etkisi hakkında yapılan ça-
lışmalardan birinde, dört proje üzerinde yapılan ölçümlerle hata sayısına etkisi açık
bir şekilde ortaya konmaktadır [3]. Bir tanesinde fazla mesai yapılmayan ve diğer
üçü zorlu bir takvim ve fazla mesai ile sonlandırılan dört projenin incelendiği çalış-
maya göre. Yanlış tahminler sonucu sıkışık takvimde planlanan üç projede sırasıyla
fazla mesai, fazla mesaiden dolayı baskı artışı ve bunun sonucunda da hata sayısında
belirgin bir artış gözlemlenmiştir. Öte yandan, iyi tahmin ve planlama ile daha ideal
bir takvim süresinde tamamlanan projede ise hata gözlemlenmemiştir.
Ayrıca fazla mesai, yazılım mühendisliği projeleri çalışanlarının fiziksel ve zi-
hinsel durumları üzerinde de değişiklikler ortaya çıkarmaktadır [1]. Günlük çalışma
saatlerinden fazla çalışılan saatler, iş dış yaşamlarından saatler çaldığı için doğrudan
çalışanların yaşamlarına etki etmektedir. Dinlenme ve rahatlama eksikliklerinden
kaynaklanan sebeplerle fiziksel semptomlarla başlayan etkiler, daha az uyku süresi ile
başlayarak, vücudun değişik yerlerinde ağrılara sebep olmaktadır. Sonrasında ise
anksiyete veya depresyon gibi zihinsel sorunlara da sebep olduğu gözlemlenmiştir.
Ayrıca, içki ve sigara içme gibi alışkanlıklarda da ciddi artışlara sebep olduğu göz-
lemlenmiştir.
Yapılan fazla mesainin ne şekilde yapıldığı da sonuçlara önemli bir etkendir.
Eğer çalışanlar fazla mesaiyi gönüllü olarak yapıyorlarsa, fazla mesai sonucu yorgun-
luk ve iş tatminindeki azalma, zorunlu yapılanlara göre daha az olduğu gözlemlenmiş-
tir [4]. Araştırmamıza katılan çalışanların görüşleri de bu yönde olmuştur [Şekil 11].
Fazla mesai sonucu çalışanları ödüllendirme veya fazla mesai ücreti ödenmesi gibi
parametreler de benzer şekilde çalışma sonrası etkileri azalttığı belirlenmiştir.
3 Araştırma
3.1 Planlama
Verimlilik etkileri, ne kadar işin yapıldığı ölçümü dışında soyut bir kavram ol-
duğundan dolayı, yazılım mühendisliği projelerinde görevli çalışanların görüşlerini
almak adına anket çalışması düzenlemeyi planladık. Bu anket çalışması için aşağıdaki
gibi bir yol haritası çizdik;
─ Verimlilik sınırlarımız kapsamında bilgi edinme amaçlı sorular hazırlamak.
─ Anketin yazılım mühendisliği projeleri çalışanları tarafından cevaplanmasını sağ-
lamak.
─ Cevapları fazla mesainin etkilerini gözlemleyecek şekilde analiz etmek.
3.2 Uygulama
Anketimiz, yazılım mühendisliği projeleri çalışanlarının çevrimiçi katılımıyla
cevaplanacak şekilde hazırlandı. Amaçları anlamak ve aynı bakış açısından cevap-
138
lanması için konunun açıklanması gerekliydi. Dolayısıyla anket, verimlilik sınırları-
mız ve araştırma hedefimiz hakkında kısa bir açıklama ile başlamaktadır.
Genel olarak bulmayı amaçladığımız sorunlar verimlilik ve fazla mesai ile iliş-
kili olduğu için ankette fazla mesai ve verimlilikle ilgili bölümler bulunmaktadır.
Bununla beraber kişisel bilgiler ile ilgili bir bölüm ekleyerek cevapları kişisel bilgilere
göre ayrıştırmayı amaçladık.
Kişisel bilgi bölümü yaş, cinsiyet, yazılım mühendisliği projelerindeki dene-
yim, eğitim derecesi, mezun olunan bölüm, bir ekip yönetip yönetmediği gibi özel
bilgilerin bulunduğu soruların yanı sıra, sektör bilgisi, kullandıkları yazılım geliştirme
yaşam döngüsü veya organizasyon büyüklüğü için çalıştığı organizasyonla ilgili soru-
lar da içerir.
Fazla mesai bölümünü, fazla mesai ücreti alıp almadıkları, alıyorlarsa ücretin
yeterli olup olmaması, fazla mesai yapmasına neden olan ana sebep gibi soruların
yanında, yapılan fazla mesaiyi organizasyonel olarak takip edilip edilmediği ile ilgili
bilgileri elde etmek amaçlı sorular oluşturmaktadır.
Verimlilik bölümü ise bizim sınırlarımız paralelinde, üretkenlik ölçütleri, kali-
te etkileri, organizasyona ve kişilere etkileri anlama amaçlı sorulardan oluşmaktadır.
3.3 Bulgular
Yaptığımız anket çalışmasına Türkiye’de yazılım mühendisliği projelerinde
çalışmakta olan 210 çalışan katılmıştır. Katılımcıların büyük bolümü 62%’lik bir
oranla yazılım mühendislerinden oluşmaktadır. Bunun dışında 15%’lik bir oranla
analist olarak görevini yerine getiren kesim gelmektedir [Şekil 1].
15%
3% Analist
Danışman
9% Diğer
3% Kalite Güvence Uzmanı
62% Test Mühendisi
8% Yazılım Mühendisi
Şekil 1. Mesleki Uzmanlık Alanı
Anketi cevaplayan çalışanlar farklı deneyim seviyelerinden olmak üzere en
büyük katılım 4-6 yıl arası deneyime sahip çalışanlardan 38%’lik bir oranla gelmiştir
[Şekil 2]. Ayrıca katılımcılar birbirinden farklı yaşam döngüleri kullanmaktadırlar.
57%’lik bir oranla en çok Çevik metodoloji kullanan çalışanlardan katılım gerçekleş-
miştir [Şekil 3].
139
+15 1-3 10 - 15 4-6 7 - 10 Artırımsal Çevik (Agile) Diğer Şelale (Waterfall)
6% 7%
23%
22%
23%
13%
57%
38% 11%
Şekil 2. Sektör Deneyimi (yıl) Şekil 3. Yaşam Döngüsü
14%
BT
4% 37%
Diğer
Finans
Güvenlik Teknolojileri
15% Oyun Teknolojileri
Sağlık
Savunma Sanayi
2% Sigorta
Telekomünikasyon
2% 1% 7%
18%
Şekil 4. Katılımcıların sektörel dağılımı
Anket, farklı sektörlerde faali-
yet gösteren organizasyonlarda çalışan +500 151-500 51-150
katılımcılar tarafından cevaplanmış 11-50 5-11 1-5
olup, en çok katılım 37%’lik oranda
bilgi teknolojileri şirketleri çalışanları 4%
4%
tarafından olmuştur. 18%’lik oranla
Finans sektörü çalışanlar ikinci büyük 14%
katılım sağlayan çalışanlara sahip
olmuştur. [Şekil 4]. Katılımcıların
organizasyonlarına büyüklüğü yönün- 10% 51%
den baktığımızda, en çok katılımcıyı
51%’lik oranla 500 kişiden fazla çalı-
şana sahip organizasyonlardan elde 17%
ettik [Şekil 5].
Şekil 5. Katılımcıların çalıştığı organizasyon-
ların büyüklüğü
140
Ortalama katılımcı yaşı 30 olan anketimize, üniversitelerin bilgisayar mühendisliği
bölümünden mezun olan katılımcılar 72% oranla başı çekmiştir [Şekil 6]. Katılımcıla-
rın mezuniyet seviyeleri açısından ise 68% oranla Lisans mezunları en çok katılımı
sağlamışlardır. Ardından 30%’luk oranla Yüksek Lisans mezunları gelmektedir.
5% 2%
5% Bilgisayar Mühendisliği
Diğer
16%
Elektrik-Elektronik Mühendisliği
Endüstri Mühendisliği
72%
Yazılım Mühendisliği
Şekil 6. Mezun olunan bölüm
Katılımcıların 25%’lik kesimi bir ekip yönetirken, büyük çoğunluğu ekip
üyesi olarak çalışmaktadır. Sadece 20%’lik bir bölümü yaptığı fazla mesai için ücret
alırken, gönüllü olarak ve zorunlu olarak fazla mesaide çalışanların oranı yarı yarıya-
dır. Katılımcıların 56%’lık kesiminin organizasyonlarında yapılacak işin büyüklüğü
ile ilgili ölçüm yapılıyor. Aynı zamanda 66%’lik bir yüzdeye sahip kesimde kişisel
eforlar hangi projeye harcandığı ile ilgili veri toplanmaktadır. Hali hazırda, 92%’lik
kesimin organizasyonlarında projenin öngörülen takvime göre ilerleyip ilerlemediği
takip edilmektedir. Proje planlaması ve izlemesi için efor sarf edilmesine rağmen
fazla mesai yapılmaması için bir çalışma gerçekleşmediğini, bu sonuçtan gözlemleye-
bilmekteyiz.
Tablo 1. Organizasyon ve mesai hakkınca katılımcı cevapları
Evet Hayır
Bir ekip/takım yönetiyor musunuz? 54 156
Çalıştığınız organizasyon fazla mesai ücreti ödüyor mu? 42 168
Fazla mesaiye zorunlu olarak mı kalıyorsunuz? 103 107
Çalıştığınız organizasyonda yapılan işin büyüklüğü ile ilgili bir
ölçüm yapılıyor mu? 119 91
Çalıştığınız organizasyonda kişisel eforların hangi proje için ne
kadar harcandığı ile ilgili bir veri toplanıyor mu? 139 71
Çalıştığınız organizasyonda projelerin öngörülen takvime göre
ilerleyip ilerlemediği takip edilmekte midir? 192 14
Çalıştığınız alanda eğitim alma ihtiyacınız olduğunu düşünüyor
musunuz? 148 62
Çalıştığınız organizasyon gerçekleştirdiği projeleri zamanında
teslim edebilmekte midir? 144 63
141
Üretkenlik Etkileri
Katılımcıların, normal çalışma saatlerine kıyasla fazla mesai yaptıkları saat-
ler hakkında üretkenliklerini kıyaslamalarını istediğimiz sorular sorduk. Fazla mesai
yapılma zamanının arttığı 3 soruya cevap aldık. Katılımcıların genel görüşü, bir gün
yapılan fazla mesai üretkenliği çok az etkilerken, fazla mesai yapılan gün sayısı art-
tıkça fazla mesainin üretkenlik üzerine ciddi bir azalış yaşattığı yönünde [Şekil 7].
180
160 Sadece bir gün fazla mesai yapmak
140 2-5 gün fazla mesai yapmak
120 5 günün üzerinde fazla mesai yapmak
100
80
60
40
20
0
Çok artar Biraz artar Etkilenmez Biraz azalır Çok azalır
Şekil 7. Fazla mesai ve üretkenlik
Bir başka bakış açısında, fazla mesai yapılan günden sonra standart mesai
saatlerinde üretkenlik etkisi konusunda aldığımız görüşlere göre cevapların 56%’lik
kısmı etkilenmez olurken, %42’lik kesimi değişik seviyelerde azalacağı yönünde
oldu. Bir kaç cevap dışında üretkenliği arttıracağı yönünde cevap almadık.
150
100 119
50
0 1 45 45
0
Çok artar Biraz artar Etkilenmez Biraz azalır Çok azalır
Şekil 8. Fazla mesai sonrası üretkenlik
142
Kalite etkisi
Fazla mesai aynı zamanda, literatürdeki çalışmaların da gösterdiği gibi kali-
teyi de etkilemektedir. Katılımcılara bu konudaki fikirlerini sorduğumuzda, katılımcı-
ların 59%’luk bölümünün bireysel hata sayısının biraz arttığını düşündüğünü görüyo-
ruz. Bununla beraber, 29%’lik kesimi hata sayısına etkisi olmadığını düşünmektedir
[Şekil 9].
150
100 120
50
61
12 13 4
0
Çok artar Biraz artar Etkilenmez Biraz azalır Çok azalır
Şekil 9. Fazla mesai ile hata sayısı ilişkisi
Kişisel etkileri
Araştırmamızda, verimlilik etki türlerin biri olarak kişisel etkileri de ele al-
dık. Katılımcılara yönelttiğimiz, fazla mesaide çalışmanın fiziksel sağlık problemle-
riyle karşılaşma ihtimaliniz nasıl etkilediğine yönelik sorumuza, katılımcıların
%55’inden biraz arttırdığı yönünde cevap aldık. Öte yandan, %18’i, ihtimali çok art-
tırdığı yönünde cevap verdi. Fakat hemen hemen hiç bir katılımcı ihtimali azalttığı
yönünde görüş bildirmedi. Psikolojik sorunlara yol açma ihtimali de fiziksel sorunlara
yol açma ihtimali ile benzer oranlarda geri dönüş almıştır [Şekil 10].
2% 0%
18% Çok artar
25%
Biraz artar
Etkilemez
Biraz azalır
Çok azalır
55%
Şekil 10. Fazla mesai sağlık problemleriyle karşılaşma ihtimali
Yönelttiğimiz diğer sorularda aile yaşamı ve sosyal iletişimi nasıl etkilediği
yönünde görüşlerini aldığımız katılımcılardan 86%’sı aile yaşamını kötü etkilediği
143
yönünde cevaplarken, hemen hemen hiç birinden iyi yönde etkilediği yönünde cevap
alamadık. Sosyal iletişim konusunda da 90%’lık oranda aldığımız cevaplar kötü etki-
lediği yönündedir.
Organizasyon etkileri
Kalite etkileri, üretkenlik etkileri ve kişisel etkilerin tamamı dolaylı yollar-
dan organizasyon etkileri olarak anlamlandırılabilir. Fakat çalışanların iş tatmini ve
memnuniyeti doğrudan organizasyona etkilidir. Yazılım mühendisliği projelerinde
işten ayrılmaların artması durumunda çalışanlarda oluşan bilgi birikimi ve bunun
aktarımı fazladan maliyet yaratacaktır. Doğal olarak, çalışan değişim oranının artma-
sın sonucu çok da az olmamaktadır.
7% Çok artar
24% 2%
Biraz artar
19%
Etkilenmez
Biraz azalır
48%
Çok azalır
Şekil 11. Fazla mesai ve iş tatmini
Katılımcılara sorduğumuz, fazla mesai iş tatmininizi sorusunda, 48%’lik oran-
da iş tatminin biraz azaldığı yönünde cevap aldık. 24%’ü ise çok azaldığı yönünde
görüş bildirdi. Bunun yanında 19%’lük kesim fazla mesaiden iş tatmininin etkilenme-
yeceğini düşündüğü yönünde seçeneği seçmiştir [Şekil 11].
4 Sonuç
Araştırmamızda, yazılım mühendisliği projelerinde, verimlilik sınırları üzerin-
den çalışanların görüşlerinin yardımıyla, fazla mesainin toplam verimliliğini analiz
ettik. Sonuçlar, fazla mesainin çalışma verimliliğini düşürdüğünü göstermektedir.
Diğer deyişle, fazla mesai yapmak, işin doğası gereği mesai dışındaki saatlerde planlı
olarak yapılması gerekliliği gibi durumlar dışında, fazla mesai yapmamaktan daha
kötü bir seçim olacaktır.
Üretkenlik olarak, çalışanlar, normal çalışma saatlerine oranla fazla mesai saat-
lerinde artış yaratmaları çok zordur. Buna ek olarak, mesai yaptıktan sonraki günün
üretkenliği konusunda, katılımcıların %56’sı değişmediğini iletirken, 42%’lik oranla
çalışanların ortak görüşü azaldığı yönündedir. Bu nedenle, eğer çalışanlar aynı saat
miktarında normal mesai saatlerinde çalışırlarsa, toplam artış fazla mesaiden daha
fazla olacaktır.
Kalite olarak ise çalışanların %57’si, mesai saatlerinde yaptığı hataların, gün-
lük çalışma saatlerinden daha fazla olduğunu düşünüyorlar.
144
Mesai saatlerinin kişisel etkilerine bakarsak, tamamen kötü etkiliyor. Sadece
fiziksel ve psikolojik sağlık problemi olasılığının artması değil, aynı zamanda çalışan-
ların aile yaşantısı ve sosyal iletişiminin de olumsuz etkilenmesine neden olur.
Organizasyonel etkiler aslında yukarıdaki her şeyin toplamıdır. Bir organizas-
yon, özellikle fazla mesai için ücret ödüyorsa, bu projenin toplam maliyetini de artıra-
caktır. Buna ek olarak, aynı zamanda projenin hata sayılarını da etkiler. Hataların
düzeltilmesi için gereken toplam maliyeti daha da arttıracaktır. Dahası, fazla mesai,
normal yaşam süresi için olan saatleri azaltır. Çalışanların işlerinden tatminlerini kötü
etkilediği gibi sağlık veya aile yaşamında da sorunlara sebep olur.
Özetlemek gerekirse, çoğu organizasyon, hangi proje için ne kadar saat har-
canmış diye bilgi toplamaktadır. Ayrıca, takvimin ilerleme durumu ile ilgili veriler de
toplanmaktadır. Bu nedenle, takvime uyum sağlamak için fazla mesai yapılması dı-
şındaki daha gerçekçi takvimlendirme ve proje yönetimi veya yeterli personel istih-
dam etmek daha iyi bir çözüm olacaktır.
Bu çalışmanın amacını daha keskin sonuçlarla yansıtılabilmesi için bir sonraki
çalışmada verimlilik kriterlerini gerçek hayattaki projeler üzerinden analiz etmeyi
planlamaktayız.
Kaynakça
1. Nishikitani, M., Nakao, M., Karita, K., Nomura, K., & Yano, E. (2005). Influence of over-
time work, sleep duration, and perceived job characteristics on the physical and mental sta-
tus of software engineers. Industrial health, 43(4), 623-629.
2. Wang, Y., & Shi, H. (2009, May). An exploratory study on china's software engineers' un-
paid overtime working. In Proceedings of the special interest group on management in-
formation system's 47th annual conference on Computer personnel research (pp. 209-
214). ACM.
3. Akula, B., & Cusick, J. (2008). Impact of overtime and stress on software quality. In 4th
International Symposium on Management, Engineering, and Informatics (MEI 2008), Or-
lando, Florida, USA.
4. Beckers, D. G., van der Linden, D., Smulders, P. G., Kompier, M. A., Taris, T. W., &
Geurts, S. A. (2008). Voluntary or involuntary? Control over overtime and rewards for
overtime in relation to fatigue and work satisfaction. Work & Stress, 22(1), 33-50.
5. Ferrucci, F., Harman, M., Ren, J., & Sarro, F. (2013, May). Not going to take this any-
more: multi-objective overtime planning for software engineering projects. In Proceedings
of the 2013 International Conference on Software Engineering (pp. 462-471). IEEE Press.
6. Kleppa, E., Sanne, B., & Tell, G. S. (2008). Working overtime is associated with anxiety
and depression: the Hordaland Health Study. Journal of occupational and environmental
medicine, 50(6), 658-666.
7. Van Der Hulst, M., & Geurts, S. (2001). Associations between overtime and psychological
health in high and low reward jobs. Work and Stress, 15(3), 227-240.
8. Driesen, K., Jansen, N. W., Kant, I., Mohren, D. C., & van Amelsvoort, L. G. (2010). De-
pressed mood in the working population: associations with work schedules and working
hours. Chronobiology international, 27(5), 1062-1079.
9. Putnam, L. H. (1978). A general empirical solution to the macro software sizing and esti-
mating problem. IEEE transactions on Software Engineering, (4), 345-361.
10. Brooks, F. P. (1995). The mythical man-month: After 20 years. IEEE Software, 12(5), 57-
60.
145
11. Boehm, B. W. (1981). Software engineering economics (Vol. 197). Englewood Cliffs (NJ):
Prentice-hall.
12. Reichelt, K., & Lyneis, J. (1999). The dynamics of project performance: benchmarking the
drivers of cost and schedule overrun. European management journal, 17(2), 135-150.
146