Veri Merkezleri Üzerine Bir İnceleme Serkan GÜNAL Cihan KALELİ Anadolu Üniversitesi Anadolu Üniversitesi serkangunal@anadolu.edu.tr ckaleli@anadolu.edu.tr Alper BİLGE Yaşar HOŞCAN Anadolu Üniversitesi Anadolu Üniversitesi abilge@anadolu.edu.tr hoscan@anadolu.edu.tr sunucular ve uygulamalarla ilgili temel bilgiler de dâhil ÖZET Sistem odası veya sunucu odası gibi görece daha basit olmak üzere, yönlendirmeden anahtarlamaya, yük yapılanmalarla kıyaslandığında, kritik bilgi işlem dengelemeden güvenliğe kadar pek çok farklı konuda kaynaklarının kontrollü ortamlarda ve merkezi yönetim bilgi ve beceriler gerektirir [1]. altında barındırılmasını sağlayan veri merkezleri, Veri merkezi mimarileri ve gereksinimleri, işletmenin verilerin saklanması, işlenmesi, iletilmesi ve tüm bu ihtiyaçları doğrultusunda bazı farklılıklar içerse de genel operasyonların sürekliliğinin ve güvenilirliğinin olarak her veri merkezinde yedekli güç kaynakları, sağlanabilmesi açısından büyük öneme sahiptir. Veri yedekli veri iletişim bağlantıları, iklimlendirme merkezleri konusundaki farkındalığı arttırmayı sistemleri, yangın söndürme sistemleri ve çeşitli güvenlik hedefleyen bu çalışmada, veri merkezi tasarım ekipmanları bulunmaktadır. Veri merkezleri, sahip bileşenleri, veri merkezi çeşitleri, veri merkezlerinin oldukları bu özellikler sayesinde, bilişim teknolojileri (BT) konumlandırılmasında dikkat edilmesi gereken hususlar operasyonlarının 7×24 kesintisiz ve güvenli şekilde ve veri merkezlerinin sertifikasyon sistemi konularında yürütülmesine olanak tanır [2]. detaylı inceleme yapılmıştır. Veri merkezleri kullanıcı profili açısından, özel veri Anahtar Kelimeler merkezi ve internet veri merkezi (IDC: Internet Data Veri merkezi; Uptime Institute; Tier; Beyaz alan. Center) olmak üzere iki kategoriye ayrılmaktadır. Özel veri merkezi, ait olduğu kuruluşun kendi BT ABSTRACT operasyonları için kullanılırken, internet veri merkezi ise Data centers, which allow critical computing resources belirli bir ücretlendirme politikası kapsamında üçüncü to be hosted in controlled environments and centralized şahıslara hizmet verir. management when compared to relatively simple Literatür incelendiğinde, veri merkezleri hakkında configurations such as a system room or a server room, tasarımdan güvenliğe kadar pek çok konuda çalışmalar have great importance in terms of data storage, bulunmaktadır. Örneğin, Li ve ark., esnek veri merkezi processing, transmission and ensuring the continuity ağlarındaki performans problemini çözmek için bir and reliability of all these operations. In this work, which yaklaşım önermişlerdir [3]. Vemula ve ark., çeşitli veri aims to raise awareness on data centers, data center merkezi altyapı bileşenlerini ölçmeye yönelik metrikler design components, types of data centers, the issues to konusunda bir çalışma gerçekleştirmiştir [4]. Gupta ve be considered while positioning data centers and the ark., yeşil veri merkezi tasarımı ve analizi için bir certification system of data centers are thoroughly simülatör önermiştir [5]. Chong ve ark., veri examined. merkezlerinde enerji verimliliğini arttırmak için çözümlenmesi gereken temel temaları belirlemiştir [6]. Keywords Chen ve ark., çok kiracılı bir veri merkezinde kullanılan Data center; Uptime Institute; Tier; White space. ortak bir ağ güvenliği prototip sisteminin uygulamasına yönelik bir çalışma yapmıştır [7]. Bari ve ark., veri GİRİŞ merkezi ağ sanallaştırılması konusunda en başarılı Veri merkezleri, web ve uygulama sunucuları, dosya yaklaşımların incelemesini yapmıştır [8]. sunucuları, mesajlaşma sunucuları, depolama ve yedekleme üniteleri, bilgi güvenliği elemanları ve ağ Öte yandan, veri merkezleri üzerine kapsamlı bir Türkçe altyapısı gibi kritik bilgi işlem kaynaklarını kontrollü kaynağa rastlanamamıştır. Bu sebeple, kritik verilerin ortamlarda ve merkezi yönetim altında barındırır. saklanması, işlenmesi, iletilmesi ve tüm bu Dolayısıyla, bir veri merkezi tasarlamak ve işletmek, operasyonların sürekliliğinin ve güvenilirliğinin sağlanabilmesi için büyük öneme sahip veri merkezleri giderlerini aştığı müddetçe daha yüksek kullanılabilirlik konusunda farkındalığı arttırmanın faydalı olacağı seviyesinde bir tesis inşasına ihtiyaç duyulur. Öte yandan değerlendirilmiştir. Bu doğrultuda, çalışmamızda veri bu hizmet dışı kalmayı önleme maliyeti, kesinti merkezi tasarım bileşenleri, veri merkezi çeşitleri, veri maliyetinin kendisini aşarsa, tasarıma daha düşük bir merkezlerinin konumlandırılmasında dikkat edilmesi kullanılabilirlik seviyesi ile devam edilmelidir. gereken hususlar ve veri merkezlerinin uluslararası standartlara uygunluğunu belgelemeye yönelik Kavramsal Tasarım sertifikasyon sistemi konularına değinilmiştir. Tasarım sürecinin sonraki adımlarında belirlenen modelleme ölçütleri ve tasarım öngörüleri çerçevesinde VERİ MERKEZİ TASARIM BİLEŞENLERİ öncelikle kavramsal tasarım gerçekleştirilir. Kavramsal BT operasyonlarının sürekliliğinin sağlanması ve olası tasarım, genel veri merkezi tasarım planının kurulum kesintilerin en aza indirgenmesi açısından veri gereksinimlerine ve standartlar çerçevesinde merkezlerinin tasarımında ve inşasında güvenilir bir düzenlemelere uygun olarak somutlaştırıldığı adımdır. altyapı oluşturulması gereklidir. Veri merkezleri temel Kavramsal tasarım, veri merkezi tesisinin üstleneceği BT olarak büyüklükleri bir oda, bir katın tümü ya da bir operasyonları kapsamında gereksinimleri binanın bütünü büyüklüğünde olabilen ve BT karşılayabilecek ve aynı zamanda kötü durum bileşenlerinin (sunucular, depolama aygıtları, güvenlik senaryolarına karşı tesisin sağlamlığını ve güvenliğini cihazları vb.) koridorlar halinde raf dolaplarına garanti altına alacak tüm önlemlerin dikkate alınarak yerleştirilerek uygun çalışma ortamlarının (nem, sıcaklık ayrıntılandırıldığı bir süreçtir. Bu kapsamda BT vb.) sağlandığı, güvenlikli olarak barındırdığı cihazlara performans gereksinimleri, enerji ve maliyet verimliliği kolay müdahale imkânı sağlayan yapılardır. Bu bölümde ile kullanılabilirlik değerlerine uygun kavramsal yerleşim veri merkezi inşasında göz önünde bulundurulması planları geliştirilir. Bunlarla birlikte genişleme gereken başlıca tasarımsal unsurlar açıklanmaktadır. öngörüsüne dayalı modüler genişleme opsiyonları Bunlar tesisin mimari yapılanmasının yanı sıra tesisin üzerinde durulur. mekân planlaması, elektrik ve mekanik mühendislik altyapısı, teknolojik altyapı tasarımı ve güvenlik Ayrıntılı Tasarım bileşenlerini içerir [1, 2]. Kavramsal tasarımın tamamlanmasından sonra fikirsel olarak ortaya konan veri merkezi tesisinin mimari, Tasarım Öncesi Süreçler yapısal, elektrik ve mekanik mühendislik altyapılarının Veri merkezinin geleceğe dönük güç, soğutma ve alan detaylandırıldığı, tesisin tüm altyapısına ait özelliklerin ihtiyaçlarının modellenmesi ve verimliliği yüksek işletme net olarak belirlendiği detaylı tasarım tanımlamaları senaryolarının oluşturulması açısından bahsi geçen geliştirilir. Bu tanımlamalar tesisin imar ve yapı tasarım unsurları çerçevesinde fiziki büyüklük, topoloji, şartnameleri, teknoloji altyapısı (düşük gerilim konum, soğutma teknolojisi vb. tasarım ölçütleri kablolama, fiber kablo altyapısı vb.) şemaları ve belirlenir. Belirlenen ölçütler, inşa edilecek tesis için performans göstergeleri gibi dokümantasyonun kararlaştırılan güç kullanımı verimliliği seviyesinde kritik hazırlanmasını sağlar. güç kapasitelerinin ve kabin başına sağlanacak güç miktarının saptandığı, soğutma kapasitesinin Mekanik Mühendislik Altyapısı belirlendiği, yükseltilmiş taban miktarının ve tesisin Mekanik mühendislik altyapısının geliştirilmesi, veri esneklik seviyesinin kararlaştırıldığı tasarımsal merkezi tesisinin uygun ortam koşullarının öngörülerin oluşturulmasına yardımcı olur. Tasarım sağlanabilmesi için gerekliliklerin yerine getirilmesini aşamasına geçildiğinde yararlanılacak modelleme sağlar ve sürdürülebilirliği garanti altına alır. Veri ölçütlerinin oluşturulması ve tasarım öngörülerinin merkezi iç ortamlarında (BT alanı, enerji alanı, ağ belirlenmesi işlemleri genel olarak veri merkezi genel operasyonları alanı vb.) uygun sıcaklık, nem ve basınç tasarım programının belirlenmesinden sonraki ilk ve değerlerinin korunması için ihtiyaç duyulacak öncül adımları olarak değerlendirilebilir. iklimlendirme, havalandırma, nemlendirme/nem alma, basınç düzenleyici ekipmanların özelliklerinin Tasarım ölçütlerinin belirlenmesinde en önemli belirlenmesini hedefler. Bu aşamada göz önünde etkenlerden biri veri merkezi tesisinin kullanılabilirlik bulundurulan ölçütler, kurulum ve işletim maliyetlerinin gereksinimlerinin ortaya konmasıdır. Kullanılabilirlik ne en tasarruflu biçimde gerçekleştirilmesinin yanı sıra kadar yüksek olursa, ilgili yapıyı oluşturmak ve tasarım öncesi süreçlerde kararlaştırılan enerji kullanım yönetmek için gerekecek operasyon maliyetleri de o verimliliği değerlerine uygun bir altyapının kadar çok olacaktır. Burada önemli olan iş oluşturulmasıdır. Başarılı bir mekanik mühendislik gereksinimlerinin kritiklik seviyesine uygun altyapısı, proje enerji verimliliği gereksinimlerini yerine kullanılabilirlik seviyelerinin belirlenmesidir. Bir başka getirirken aynı zamanda ölçeklenebilir BT yapılarını deyişle belirli bir süre zarfında veri merkezinin hizmet destekleyebilecek modüler yapılar içerir. dışı kalma süresinin maliyeti, kesintiyi önleyici işletim Elektrik Mühendisliği Altyapısı personelin girişine izin verilen özel alanlardır. Dolayısıyla Elektrik mühendisliği altyapısı veri merkezi tesisinin veri merkezi sahasına fiziksel erişim konusu veri merkezi büyüklüğü doğrultusunda enerji ihtiyacının belirlenerek, tasarımında önemli bir yer tutar. Genellikle katmanlı bir güvenilirlik gereksinimleriyle birlikte BT operasyonlarının erişim yapısı göze çarpar. Burada sahaya dışarıdan sürekliliğini sağlayacak özelliklerde elektrik erişimi kısıtlayıcı çitlerle başlayan ve tesis içine girişi kurulumlarının (alçak ve orta gerilim, doğru akım) ortaya farklı seviyelerde kısıtlayan geçiş kontrol sistemlerine konmasını amaçlar. Bu kapsamda veri merkezi varan yapılar görmek mümkündür. Geçiş kontrol bünyesindeki BT cihazlarının güç ihtiyaçlarına cevap sistemleri arasında yaygın olarak kartlı ve biyometrik verebilecek şebeke elektriğinin sağlanması, kesintiyi veriye dayalı (parmak izi, yüz tanıma, avuç içi damar engellemek üzere konumlandırılacak kesintisiz güç okuma vb.) geçiş sistemleri görülür. Veri merkezi kaynağı ihtiyacının belirlenmesi ve enerji kesintisi içerisine erişim kısıtlandığı gibi tesis içinde özel alanlara durumlarında destekleyici jeneratör altyapısının girişler de kısıtlanabilir. Çoğu veri merkezinde elektrik oluşturulması gerekmektedir. Belirtilen bileşenler altyapısının bulunduğu enerji odasına ve BT altyapısının oluşturulurken enerji standartlarına uygunluk ve iş bulunduğu beyaz alana girişler de personel hedeflerinin sağlanması başlıca gereksinimlerdir. Aynı yetkilendirme politikası bazında kısıtlanmaktadır. Erişim zamanda veri merkezi operasyon personelinin kısıtlamanın yanı sıra video kamera gözetimi ve daimi kabiliyetleriyle uyumlu ve ölçeklenebilir bir elektrik güvenlik görevlisi bulundurma uygulamaları da sıklıkla altyapısı kurulması esastır. rastlanan güvenlik önlemlerindendir. Teknolojik Altyapı VERİ MERKEZİ ÇEŞİTLERİ Teknolojik altyapı, veri merkezi içinde veri dolaşımını Veri merkezlerinin çeşitlenmesi temel olarak bu sağlayacak telekomünikasyon ağının belirlenen tesislerde ihtiyaç duyulan modülerlik ve esneklik gereksinimler ve veri iletim standartları çerçevesinde gereksinimlerine dayanmaktadır [1, 2]. Bu gereksinimler oluşturulmasını amaçlar. Teknolojik altyapı tasarımı bir veri merkezi tesisinin zaman içinde ölçeklenerek çerçevesinde bakır ve fiber kablolama hatlarının büyümesine duyulacak ihtiyaç çerçevesinde şekillenir. gerçeklenmesi, anahtarlama ekipmanlarının Büyüme öngörüsü yüksek olmayan veri merkezleri genel konumlandırılması, BT cihazlarının ihtiyaçları olarak bina içinde inşa edilen odalardan oluşurken, doğrultusunda geniş alan, yerel alan ve depolama alanı ölçeklenme gereksinimi yüksek veri merkezleri modüller ağlarının oluşturulması ile tesis içi mekanik mühendislik halinde, kolay yapılandırılabilen ve gerektiğinde altyapısı uyarı sinyallerinin (yangın, arıza vb.) taşınabilen standartlaştırılmış yapılar şeklinde gözlenir. işlenebilmesini sağlayacak bağlantılar kurulur. Modüler veri merkezleri genel olarak nakliye Yangın Koruma ve Önleme konteynerleri veya benzeri taşınabilen konteyner BT cihazları yüksek miktarda ısı üreten ve sürekli ekipmanlarından oluşur. Bu konteynerler prefabrike ve soğutmaya ihtiyaç duyan ekipmanlardır. Bu cihazlarla standartlaştırılmış olduklarından, değişen ve gelişen donanan veri merkezleri, yangın koruma ve uyarı ihtiyaçlar doğrultusunda hızlı biçimde inşa edilebilir, sistemleriyle birlikte yangın önleyici tasarım unsurları da birbirine eklenerek büyüyebilir ve işlerliği bozulmaksızın barındırırlar. Yangın başlangıcında erken uyarı sağlayan başka yerlere kolaylıkla taşınabilirler. duman detektörleri başlıca öncül yangın koruma VERİ MERKEZİ KONUMLANDIRMA ekipmanlarıdır. Bu detektörler yangın başlangıcında Bir veri merkezinin nereye konumlandırılacağına ilişkin elektrik enerjisinin kesilmesini sağlayarak ve yangın söndürücü donanımları tetikleyerek olası büyük karar verirken değerlendirilmesi gereken çeşitli faktörler yangınların çıkmasını önlemede oldukça etkilidir. bulunmaktadır. Veri merkezinin inşa edilmesinde konumu gereği taşıdığı riskler ile konum kaynaklı Manuel yangın söndürücü tüpler, veri merkezi personeli finansal maliyetler de değerlendirilmelidir [1, 2, 9]. tesisin içinde bulunurken kullanılabilecek en basit yangın söndürücü ekipmanlardandır. Bunların yanı sıra, insan Finansal kaynaklı değerlendirmeler enerji giderleri ve vergi muafiyeti ile teşvikler çerçevesinde yapılmalıdır. müdahalesi olmaksızın yangını algılayan ve söndüren Enerji verimliliği ve elektrik oranı, özellikle karbon otomatik yangın önleme ve koruma sistemleri bulunmaktadır. Daha büyük yangınlar oluşması ihtimali vergisinin getirildiği yerlerde kârlılık ve nakit akışı karşısında BT cihazlarının zarar görmesini engellemek üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Vergi tercihi veya diğer teşvikler bazen yatırım ve iş karşılığında verilir. Yer amacıyla kullanılan otomatik yangın önleme sistemleri seçimi sürecinde yerel yönetimler veya ekonomik arasında yangın fıskiye sistemi, gazlı yangın söndürme ve yoğunlaştırılmış aerosol yangın bastırma bulunmaktadır. kalkınma ajanslarıyla görüşmeler başlatmak faydalıdır. Veri merkezi konumlandırılacak alanın taşıyabileceği Güvenlik riskler ise coğrafi, yerel ve bina riskleri olmak üzere üç Veri merkezleri organizasyonların kritik verilerinin kategori altında toplanabilir. barındırıldığı alanlar olduklarından, yalnızca yetkili Coğrafi Riskler sürekliliği de gerekmektedir. Sürekli soğutma ve yangın Bu tür riskler, doğal felaketlerin yanı sıra insan kaynaklı sistemlerini desteklemek için yerinde su depolanması tehlikeleri de içeren, gerçekleşme ihtimali en büyük olan olan yüksek kullanılabilirlik özelliği için sistemler tehditlerdir. Coğrafi ve bölgesel riskleri göz önüne alan düşünülmelidir. Elektrik kesintisi meydana geldiğinde, bir veri merkezi tasarımı ile bu tür tehditler gerçekleştiği jeneratör sistemleri BT yükleri, soğutma, aydınlatma vb. zaman oluşabilecek aksaklıklar önlenmiş olacaktır. Göz dâhil olmak üzere tüm yükleri destekleme önüne alınması gereken en yaygın coğrafi ve bölgesel sorumluluğunu alır. Jenaratör motorin, benzin veya riskler, deprem ile beraber kasırga, sel, kar fırtınası ve doğalgaz gibi yakıtları gerektirir. Bir veri merkezi birkaç yıldırım gibi belirgin hava olaylarıdır. Bu riskleri önlemek saatten birkaç güne yetecek kadar yakıt deposu içerir. amacıyla acil duruma hazır olmak için aşağıda listelenen Uzun süreli kesintilerde, yakıt deposunu tekrar işlemler yapılmalıdır: doldurmak gerekebilir. Bu nedenle, bir veri merkezi yakıt sağlayıcılarına uygun mesafede olmalıdır.  Acil durum iletişim planları oluşturulmalıdır.  Uzun süreli bir kesinti durumunda enerji kaynağı Yerel Altyapı, Komşular ve Çevre olacak bir jeneratör bulundurulmalı ve birkaç gün Veri merkezi hem personel hem de donanımlar için yetecek yakıt temin edilmelidir. kolay erişilebilir bir yere konumlandırılmalıdır. Ayrıca  Gücün düşme ihtimalini azaltmak için gereksinimden seçilen konum, bir doğal afet halinde kullanılabilecek daha fazla sayıda taşıyıcı hatlar eklenmelidir. alternatif güzergâhlara sahip olmalıdır. Veri merkezi Özellikle kullanılabilirlik hedefe yüksek tesisler için itfaiye, polis merkezi, tren istasyonu ve havaalanı gibi bu tarz hatlar zorunlu olmalıdır. hizmet binalarına yakın olursa, inşaat ve acil durum  Veri merkezi olarak tasarlanacak bina mevcut planlamalarında fayda sağlayacaktır. Seçilen konuma yönetmeliklere/standartlara uygun olmalıdır. komşu olanları anlamak, insan kaynaklı riskleri  Az sayıda personelin ihtiyacını en az bir hafta hesaplamaya yardımcı olacaktır. Yüksek riskli komşulara karşılayacak kadar yiyecek ve içecek bulunmalıdır. örnek olarak havaalanı, hapishane, askeri birimler,  Veri yedeklerinin erişilebilir olması sağlanmalıdır. elektrik iletim ve dağıtım hatları verilebilir. Veri Yerel Riskler merkezleri, yüksek riskli komşulardan kaynaklı kesintileri Yerel ve konum tabanlı karakteristikler veri merkezi önlemek için yeterli boşluk bırakmalıdır. Hava kalitesi lokasyonu seçilirken değerlendirilmelidir. Bu tip şehirlerde ve banliyö sanayi bölgelerinde kırsal karakteristikler veri merkezi işletiminin devamlılığını alanlardan daha kötüdür. Trafik, fabrikalar, enerji etkileyecek olan potansiyel insan ve toplum kaynaklı santralleri ve atık yönetim tesisleri bir veri merkezinin riskleri ortaya koyacaktır. Bu kapsamda çevresel hava kalitesini düşürebilir. Hava kirliliği, veri değerlendirilmesi gereken faktörler aşağıda merkezinde bulaşma sorunlarına ve arındırma için ekstra listelenmiştir. masrafa neden olabilir. Bu durum, özellikle temiz hava soğutması kullananlar için bir endişe kaynağıdır. Elektrik Dağıtım Altyapısı, Su ve Yedek Yakıt Örneğin, havadaki sülfitler ve klorür BT ekipmanlarındaki Elektrik dağıtım altyapısı (kapasite ve kalite) bir PCB'lere zarar verebilir. Havadaki bazı partiküller, konumdan diğerine önemli ölçüde değişebilir. Yardımcı soğutma sistemlerinin bobinlerinde tabaka oluşturursa güç servisi (kapasite ve kalite) bir konumdan diğerine veya elektronik ekipmanlarda kısa devre ve donanım önemli ölçüde değişebilir. Bir alanı değerlendirirken, arızalarına neden olursa, ısı değişim verimliliğini bölgedeki şebeke besleyicilerinin yalnızca mevcut düşürebilir. Bu nedenle, enerji santrallerine, atık ihtiyaçlar için değil, gelecekteki büyümede de yeterli yönetim tesislerine ve diğer hava kirliliği kaynağına yakın kapasite sağlayabildiğinden emin olunmalıdır. Aynı veri merkezi kurmaktan kaçınılmalıdır. Bir veri merkezi zamanda, potansiyel risk olduğu için güç kalitesi de göz projesi için yerel yönetim veya diğer idari kurumların önüne alınmalıdır. Su kaynağı, bir veri merkezinde güç onayına ihtiyaç duyulan düzenlemeler bulunabilir. kadar kritiktir. Öncelikle, yerel su temin sisteminin Elektrik, yerel bina, yangın ve güç ile su tüketimi, enerji kapasitesi belirlenmelidir. Birçok veri merkezi, soğutma verimliliği, hava ve gürültü dağılımı, karbon emisyonu, mimarisine bağlı olarak önemli miktarda su ilgili çevre düzenlemeleri gibi hususlara ilişkin tüketmektedir. Su soğutmalı soğutucuların ve soğutma yönetmelikler bu kapsamdadır. kulelerinin kullanımı, büyük ölçekli veri merkezlerinde sermaye ve işletme maliyeti avantajlarına sahip olmakla Bina Riskleri birlikte, günde binlerce ton su buharlaştırmaktadır. Su Veri merkezi bünyesinde yürütülecek BT işlerinin arzı kapasitesi, tasarımların yeniden işleyişi ve bütçeyi devamlılığında, içinde bulunduğu binanın da büyük bir aşan maliyetlerden kaynaklanabilecek ısı reddi etkisi vardır. Bu etki, elektrik mevzuatı ve standartları, yaklaşımlarının seçilmesinde kilit faktördür. Yangın binanın yaşı, aktif yük türleri ve tesisin türü ile kalitesi söndürme sistemlerinin yanı sıra su soğutma gibi faktörleri içerir. Yönetmeliklere uygun inşa edilmiş sistemlerinin de 7×24 aktif olması için su temini kadar su bir bina, kullanıcıların hayat güvenliğini sağlar. Yapısal sağlamlık, veri merkezinin karşılaşabileceği riskleri operasyonel en iyi uygulamaların elde edilmesi üzerinde önleyici bir faktör olacaktır. Örneğin, binalarda durulur. kullanılan elektrik kabloları BT cihazları gibi hassas Uptime Institute tarafından belirlenmiş olan ve toplam 4 elektrik yüklerini dikkate alan IEEE performans seviyeden oluşan Tier standartları Tablo 1’de standartlarına uygun olmalıdır. Bu nedenle yeni bir tesis özetlenmiştir. inşa edilirken en azından IEEE standartlarına uygunluk sağlandığından emin olunmalıdır. Veri merkezi binası Tablo 1. Uptime Institute Tier Standartları içerisinde ağır ekipmanlar bulundurmak, bina içi Seviye Gereksinimler sarkmalara ve yüksek güç çekişine sebep olacağından risk oluşturabilirler. Ağır ekipman büyük bir motora  Kritik yüklere hizmet eden tek yedeksiz dağıtım Tier I yolu sahip elektrikli cihazlar olarak tanımlanabilir. Bina  Yedeksiz kritik kapasite bileşenleri içindeki bir veri merkezinin yeri de önemlidir. Örneğin, veri merkezinin bir mutfağın altında veya bir bodrum Tier I gereksinimlerine ilave olarak; katında olması tavsiye edilmez. Veri merkezi ortak bir  Yedekli kritik kapasite bileşenleri tesiste bulunuyorsa, binanın içindeki diğer tüm Tier II  Kritik kapasite bileşenleri, kritik yüklere N kapasite uygulamaların değerlendirilmesi önemlidir. Çok kiracının sağlarken izole edilebilmeli ve hizmetten bulunduğu binalarda yer alan şirketler de komşularının çıkarılabilmelidir. oluşturduğu tehditleri değerlendirmelidir. Bir komşunun Tier II gereksinimlerine ilave olarak; yangın veya güvenlik problemi, veri merkezinin sorunu haline dönüşebilir. Eğer bina bir hizmet düzeyi anlaşması  BT ekipmanı kritik yüklerine hizmet eden çoklu yapıyorsa, anlaşmanın işin hedefleri ve talep ettiği bağımsız, ayrı dağıtım yolları  Tüm BT ekipmanları, iki yedekli, ayrı UPS besleyici altyapı hata toleransı ile uyumlu olduğundan emin ile birlikte çift güç kaynağına sahip olmalıdır. Tek olunmalıdır. kablolu BT aygıtları, aygıtın iki UPS besleyiciden güç almasını ve bu iki besleyici arasında seçim VERİ MERKEZİ SERTİFİKASYONU yapmasını sağlamak için Kullanım Noktası Aktarma Veri merkezlerinin tasarımı, kurulumu ve işletilmesine Tier III Anahtarı kullanmalıdır. yönelik sertifikasyon hizmetleri konusunda dünya  Her kritik kapasite bileşeni, dağıtım yolu ve çapında kabul görmüş otorite, Uptime Institute isimli herhangi bir kritik sistemin bileşeni, planlı olaylar Amerika menşeli bir danışma kuruluşudur [10]. Bu (yedekleme, bakım veya yükseltme) için izole kuruluş, Tasarım Belgeleri (Design Documents), İnşa edilmiş bir sitenin mimarisinin topolojisi ile Edilmiş Tesis (Constructed Facility) ve Operasyonel tamamen uyumlu olmalı ve kritik yüklere N Sürdürülebilirlik (Operational Sustainability) olmak üzere kapasite sağlamalıdır.  Yerinde enerji üretim sistemlerinin saha 3 ana başlık altında veri merkezi sertifikasyon hizmeti koşullarında ve tasarım yükünde çalışma süresi sunmaktadır. sınırlamaları olmamalıdır. Tasarım Belgeleri sertifikasyonu kapsamında, tesis Tier III gereksinimlerine ilave olarak; performansı, kapasite ve mühendislik gereklilikleri  Kritik yüklere hizmet eden çoklu bağımsız, ayrı ve değerlendirilir. Değerlendirmede, mekanik ve elektrik aktif dağıtım yolları sistemlerinin yanı sıra mimari ve saha konuları da  Kritik kapasite bileşenlerinin ve dağıtım yollarının incelenir. Tasarım belgeleri, satıcıdan ve yükleniciden Tier IV bölümlere ayrılması bağımsız üçüncü taraf incelemesine tabi tutulur.  Kritik sistemler, herhangi bir arıza veya bozukluk sonrasında kritik yüklere N kapasiteyi otonom İnşa Edilmiş Tesis sertifikasyonu kapsamında, tesisin olarak sağlayabilmelidir. Tier-Sertifikalı tasarım belgeleri çerçevesinde inşa  BT ve UPS sistemleri için sürekli soğutma edildiğine yönelik üçüncü taraf doğrulaması yapılır. Tesis performansının onaylanması için gerçek hayat şartlarında kilit sistemlerin canlı doğrulamaları yapılır. Uptime Institute, yukarıda ifade edilen sertifikasyon Tesisteki operasyonun başlatılması öncesinde, inşaya hizmetlerinin yanında, yakın zamanda prefabrik ve yönelik konularının belirlenmesine ve adreslenmesine modüler veri merkezleri için Tier-Hazır (Tier-Ready) odaklanılır. programını da başlatmıştır. Bu program, üreticilerin Operasyonel Sürdürülebilirlik sertifikasyonu önceden hazırlanmış çözümlerinin spesifik tasarımlarını kapsamında, Tier- Sertifikalı tesis yönetimi ve operasyon doğrulamak için Uptime Institute ile çalışmasına olanak uygulamalarının kapsamlı değerlendirmesi yapılır. sağlamaktadır. Güvenilirliği ve performansı tehlikeye atabilecek Bu araştırmanın yapıldığı tarih itibariyle, ülkemizde yönetimsel ve operasyonel konular belirlenir. Kurulmuş bulunan Uptime Institute Tier-Sertifikalı veri merkezleri altyapının tüm potansiyelinden faydalanabilmek için [10] Tablo 2’de listelenmiştir. Tablo 2. Ükemizdeki Tier-Sertifikalı veri merkezleri for green data center design and analysis. ACM Sertifika Veri Merkezi Seviye Trans. on Modeling and Comp Simulation, 24(1), 3. Türkiye İş Bankası A.Ş. Tier IV [6] Chong, F. T., Heck, M. J., Ranganathan, P., Saleh, A. Turkcell Tier III A., & Wassel, H. M. (2014). Data center energy T.C. Ziraat Bankası Tier III efficiency: Improving energy efficiency in data İnşa Edilmiş İstanbul Büyükşehir Belediyesi Tier III Tesis Halkbank Tier III centers beyond technology scaling. IEEE Design & Intertech A.Ş. Tier III Test, 31(1), 93-104. Türkiye Finans Katılım Bankası Tier III [7] Chen, Z., Dong, W., Li, H., Zhang, P., Chen, X., & Cao, Türkiye İş Bankası A.Ş. Tier IV J. (2014). Collaborative network security in multi- Türkiye Garanti Bankası Tier IV IGA Havalimanı İşletmesi A.Ş. Tier III tenant data center for cloud computing. Tsinghua T.C. Ziraat Bankası Tier III Science and Technology, 19(1), 82-94. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Tier III [8] Bari, M. F., Boutaba, R., Esteves, R., Granville, L. Z., Akbank T.A.Ş. Tier III Podlesny, M., Rabbani, M. G., ... & Zhani, M. F. Star of Bosphorus Tier III Bursa Büyükşehir Belediyesi Tier III (2013). Data center network virtualization: A Tasarım Halkbank Tier III survey. IEEE Comm Surveys & Tut, 15(2), 909-928. Belgeleri [9] Torell, W. (2012), Site selection for mission critical Vodafone Telekomünikasyon A.Ş. Tier III Turkcell Tier III facilities. White Paper, APC by Schneider Electric. Intertech A.Ş. Tier III [10] Uptime Institute, uptimeinstitute.com (Kasım 2017) T.C Başbakanlık AFAD Tier III Türkiye Finans Katılım Bankası Tier III ÖZGEÇMİŞLER Turksat Tier III T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Tier III Serkan GÜNAL Türk Telekom Tier III Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Elektrik Elektronik Mühendisliği lisans, yüksek SONUÇ BT kaynaklarının kontrollü ortamlarda ve merkezi lisans ve doktora programlarından yönetim altında barındırılmasını sağlayan veri sırasıyla 1999, 2003 ve 2008 yıllarında merkezleri, verilerin saklanması, işlenmesi, iletilmesi gibi mezun oldu. Halen, Anadolu Üniversitesi operasyonlarda süreklilik ve güvenilirlik sağlar. Bu Bilgisayar Mühendisliği Bölümünde açıdan, bir veri merkezinde kullanılan bileşenlerin öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. kalitesi ve yedekliliği gibi hususlar büyük önem Cihan KALELİ taşımaktadır. İşletmeler, yapacakları ihtiyaç ve kaynak Anadolu Üniversitesi Bilgisayar analizi doğrultusunda sabit, modüler veya prefabrik bir Mühendisliği lisans, yüksek lisans ve veri merkezi kullanmaya karar verebilirler. Veri merkezi doktora programlarından sırasıyla 2005, için konum belirlerken veya mevcut veri merkezini 2008 ve 2012 yıllarında mezun oldu. değerlendirme sürecinde, ilgili konuma ait tüm Halen, Anadolu Üniversitesi Bilgisayar potansiyel riskler ile getiriler araştırılmalı ve riskleri Mühendisliği Bölümünde öğretim üyesi azaltıcı önlemler alınmalıdır. Bir veri merkezinin olarak görev yapmaktadır. uluslararası standartlara uygunluğunu garanti etmek için tasarım, inşa ve operasyonel sürdürülebilirlik açısından Alper BİLGE sertifikasyon süreci değerlendirmeye alınmalıdır. Anadolu Üniversitesi Elektrik Elektronik Mühendisliği lisans programından 2005 KAYNAKÇA yılında, Bilgisayar Mühendisliği yüksek [1] Arregoces, M., & Portolani, M. (2003). Data Center lisans ve doktora programlarından 2008 Fundamentals. Cisco Press. ve 2013 yıllarında mezun oldu. Halen, [2] Geng, H. (2014). Data Center Handbook. John Wiley Anadolu Üniversitesi Bilgisayar & Sons. Mühendisliği Bölümünde öğretim üyesi [3] Li, D., Shen, Y., & Li, K. (2017). Length Shuffle: olarak görev yapmaktadır. Achieving high performance and flexibility for data center networks design. Computer Yaşar HOŞCAN Communications, 111, 142-152. Anadolu Üniversitesi İşletme lisans [4] Vemula, D., Setz, B., Rao, G. S. V., Gangadharan, G. programından 1980, Sayısal Yöntemler R., & Aiello, M. (2017). Metrics for Sustainable Data doktora programından 1987 yılında Centers. IEEE Trans. on Sustainable Computing. mezun oldu. Halen, Anadolu Üniversitesi [5] Gupta, S. K., Banerjee, A., Abbasi, Z., Bilgisayar Mühendisliği Bölümünde Varsamopoulos, G., Jonas, M., Ferguson, J., Gilbert, öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. R. R., & Mukherjee, T. (2014). Gdcsim: A simulator