=Paper=
{{Paper
|id=Vol-2045/Bilisim_paper_16
|storemode=property
|title= BIT Kullaniminda Toplumsal Cinsiyet Ayrimi ( Gender Differentiation in the Use of ICT)
|pdfUrl=https://ceur-ws.org/Vol-2045/29_Bilisim_2017_paper_16.pdf
|volume=Vol-2045
|authors=Ozlem Oktal
}}
== BIT Kullaniminda Toplumsal Cinsiyet Ayrimi ( Gender Differentiation in the Use of ICT)==
https://ceur-ws.org/Vol-2045/29_Bilisim_2017_paper_16.pdf
BİT Kullanımında Toplumsal Cinsiyet Ayırımı
Özlem Oktal
Anadolu Üniversitesi
odogan@anadolu.edu.tr
ÖZET arasındaki farkın giderek azaldığını ortaya koymaktadır.
Kadınların işgücü piyasasında yer almaya başlaması, bilgi Buna karşılık erkeklerin BİT kullanımı konusunda daha
ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerle birlikte avantajlı konumda olduğu da bir gerçektir [1]. Belirli bir
küreselleşmenin hız kazandığı günümüzde bazı sorunları kesimin bilgisayara veya bir başka donanıma sahip olup
da gündeme taşımıştır. Toplumsal cinsiyet ayırımı bu olmaması veya BİT’ten eşit olarak yararlanıp
sorunlardan biridir. Ülkemizde BİT kullanımında yararlanamamasının altında, toplumsal anlamda daha
toplumsal cinsiyet boşluğu önemli boyuttadır. Bu sorun yapısal bir sorun yatmaktadır [2].
toplumsal yapı sorununa dayanmaktadır. Bu çalışma ile
BİT kullanımında toplumsal cinsiyet ayırımının Bu çalışma ile Türkiye’de BİT kullanımında toplumsal
ekonomik ve toplumsal yapı sorunlarını istatistiksel cinsiyetin yapısal sorunları istatistiksel gösterimlerle
kaynaklardan alınan verilerle gözler önüne sermek ve gözler önüne sermek, ülkemizde ve dünyada bununla
ülkemizin bu konudaki stratejilerinin neler olabileceğini mücadele etmek ve önüne geçmek için belirlediği
vurgulamak amaçlanmaktadır. stratejileri ve çalışmaları ortaya koymak
amaçlanmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Toplumsal cinsiyet, istihdam, bilgi ve iletişim TOPLUMSAL CİNSİYET
teknolojileri (BİT) Kadınların ücretli işgücü olarak emek piyasasına
girmesiyle çalışma hayatının ve genel olarak toplumsal
hayatın niteliğinde önemli değişiklikler yaşanmıştır.
ABSTRACT 1960’lardan itibaren başlayan toplumsal cinsiyet
In parallel with the globalization efforts and the rapid tartışmaları kaynağını feminist akımlardan almıştır.
advancements in information and communication 1990’lardan bu yana da etkileri gün geçtikçe artmaktadır
technologies, the taking part of women in labor market [3].
revealed some problems. The gender inequality is one of
these problems. The gender issue in Turkey especially in Toplumsal cinsiyet; kadınlık ve erkekliğin toplumsal
the usage of information and communication technologies olarak kurulduğunu, kadın ve erkeklere atfedilen rol ve
(ICT) becomes one of the most important problems. The sorumlulukların; içinde yaşanılan tarihsel, toplumsal ve
gender inequality in Turkey is mainly originated from coğrafi koşulların bir ürünü olduğunu ifade eder. Kadınlar
some social infrastructural concerns. The purpose of this ve erkekler biyolojik farklılıklarla doğsalar da onlara
study is to reveal the economic and social infrastructural atfedilen tüm özellikler, içinde yaşadıkları toplum
problems arising from the gender inequality by using tarafından belirlenmektedir. Yani değişmez, sabit ve
some related statistics and to emphasize the strategies koşulsuz bir cinsiyet ve cinsiyet özelliği yoktur.
towards solving this important issue in Turkey Toplumsal cinsiyet, kişinin içinde yaşadığı toplumda aile,
okul, iş yeri gibi sosyal ortamlardaki etkileşimleriyle
Keywords belirlenmekte, toplumsal, dini ve kültürel öğretiler ile
Gender, employement, information and communication şekillenip yeniden üretilmektedir. Bunların yanında
technologies (ICT) toplumsal cinsiyet, kadınlık ve erkeklik rolleri arasında
GİRİŞ toplumsal olarak kurgulanmış bir hiyerarş iyi ve güç
Bilgi ve iletişim teknolojilerinde (BİT) meydana gelen ilişkisini de göstermektedir. Örneğin, ev içi iş bölümünün
gelişmeler, toplumu oluşturan bireylerin bilgiye erişimi ve çoğunu kadınların üstlenmesi, tamamen kültürel olarak
iletişiminde kolaylık sağlamaktadır. Teknolojik inşa edilmiş bir olgudur [3].
gelişmeler toplumsal yaşamı değiştirmekte, bilgiye
Toplumsal ve biyolojik cinsiyet ile ilgili tartışmada temel
erişimde özgür bir ortam yaratmaktadır. Buna rağmen
konu, kadın ve erkeğin davranış ve rollerinin biyolojik
toplumu oluşturan bireylerin bir kısmının bu teknolojilere
yapı mı yoksa kültür veya toplum tarafından mı tayin
ulaşma ve etkin kullanma konusunda yetersizliklere sahip
edildiğidir. Toplum içinde iki cinsiyet arasındaki sosyal
olduğu da bir gerçektir. Cinsiyet, bilgi ve iletişim
farklılıkların doğrudan biyolojik farklılıkların bir
teknolojilerine erişim ve kullanımını etkileyen en önemli
yansıması olarak gören doğacı kurama göre, erkekler
değişkenlerden biridir. Dünyada BİT’e erişim ve kullanım
kadınlardan fiziksel olarak daha güçlü oldukları için
konusunda özellikle kadın ve erkekler arasındaki farkları
toplumu organize ederlerken kadınlar çocuk doğurdukları
ortaya koymaya, bu konuya dikkat çekmeye yönelik
için pasif, çocuk bakımıyla ilgili ve bağımlı olma yönünde
çalışmaların sayısı son yıllarda artış göstermektedir. Bu
doğal bir annelik içgüdüsü ile hareket ederler. Gelişmeci
araştırmalar, gelişmiş ülkelerde kadınlar ve erkekler
kuram ise aksine cinsiyet rollerinin biyolojik olarak değil yapılandıran ne ise onun üzerinde durmak, aydınlatmak
kültürel olarak belirlendiği ve sosyal olarak inşa edildiği doğru olacaktır. [10].
inancına dayanır. Kuramın dayandığı başlıca kanıtlar
Teknolojinin geleneksel olarak erkeklerin egemenliği
şunlardır:
altında olduğuna dair kuramsal çalışmalar mevcuttur.
• Cinsiyetler arasındaki biyolojik ve psikolojik Toplumsal cinsiyet dişil (doğa) ve eril (bilim) olarak
farklılıkların büyük olmadığını gösteren araştırmalar. kimliklendirilmiştir. Bilimi temsil eden erkeğe nesnel,
akılcı, güçlü ve kişisel olmama gibi özellikler atfedilirken;
• Farklı toplumlarda ve kültürlerde, toplumun farklı doğayı temsil eden kadın öznellik, duygusallık, sevgi ve
dönemlerinde kadınlar ve erkeklerin farklı biçimlerde kişisel olma gibi özelliklerle özdeşleştirilmiştir. Bu
davrandıklarını ve rollerin değiştiğini gösteren ayırım, toplumsal yaşamın her alanına da damgasını
antropolojik veriler. vurmuştur. Sosyalleşme sürecinde toplumsal rollerin
• Erkek-kadın farklılıklarının sosyal olarak inşa oluşumu ve aktarılmasında kadın ve erkeğin yaşam
edildiğini gösteren, erkek ve kız çocuklarının alanlarının ayrılarak sınırlandırılması neredeyse kültürel
tamamen farklı ve birbirinden ayrı biçimde bir evrensellik arz etmektedir. Geleneksel olarak erkekler,
yetiştirildiklerini ortaya çıkaran araştırmalar. mühendislik, madencilik, metal işleri, diğer vasıflı imalat
işleri, teknik vasıf gerektiren işleri meslekleri seçerken
• Toplumsal cinsiyet düzeni, tüm toplumsal sistemde, kadınlar sekreterlik, hemşirelik, öğretmenlik, bakım,
örgütsel düzeyde, çalışma ilişkileri, iş ve meslek temizlik, yemek işleri gibi meslekleri seçmektedir.
düzeyinde işler. [11],[12],[13].
Kadın ve erkekler arasındaki ilişkileri erkekler lehine Aşağıdaki bölümde, örgütlerdeki BİT kullanımına
ayırımcı zihniyetle, kadının erkeğe göre düşük statüsünü yönelik olarak toplumsal cinsiyete dayalı yaklaşımı,
toplumsal yaşamın her alanında vurgular [5][6]. öncelikle kadınların ve BİT'lerin yetersiz temsil
BİT KULLANIMINDA TOPLUMSAL CİNSİYET edilmesini ve düşük değer verme oranını gösteren
Özellikle 1970 sonrası yaşanan teknolojik gelişmeler ve istatistikler gözden geçirilerek var olan eksikliklerin
1990’larda da BİT’deki gelişmelerin artması çalışma ortadan kaldırılabilmesi için kavramsal bir çerçeve
ilişkilerinde de birçok yeni konuyu gündeme taşımıştır. çizilecektir.
BİT’teki yenilikler, küreselleşmenin gelişmesine neden TÜRKİYE’DE BİT KULLANIMINDA TOPLUMSAL
olmakla birlikte küreselleşmenin de, başta internet olmak CİNSİYETİN DURUMU
üzere BİT’in gelişimi ile bilgi transferinin miktar ve BT sektörü ister ekonomik ister sosyal olsun hayatımızın
hızındaki artışa özellikle önemli etkisi olmaktadır [7]. tüm alanlarında etkisi hissedilmektedir. Dijitalleşme ile
birlikte BT ürün ve hizmetleri ile ilgili alışkanlıklar da
Yaşadığımız çağda teknolojinin kullanımı hayatın her
beraberinde gelmektedir. Ülkemizde BT sektörünün
alanına girmiş ve toplumu oluşturan bireylerin
durumuna göz atarsak; BT harcamaları kişi başına düşen
teknolojiden yararlanması artık bir ihtiyaç haline
gelir seviyesiyle ilişkilendirildiğinde orta gelir
gelmiştir. Kaliteli bir yaşam standardına sahip olma,
grubundaki ülkelerin alt bandında yer almaktadır.
eğitim ve sağlık hizmetlerinden eşit olarak yararlanma,
Ülkemizde yazılım ve BT hizmetleri harcamalarının BT
nitelikli barınma imkânlarına sahip olma, sağlıklı bir
pazarı içerisinde aldığı yaklaşık yüzde 20’lik pay, yüzde
çevrede yaşama, yeni fırsatlar ve cinsiyet eşitliği gibi
50’lik dünya ortalamasına göre oldukça düşüktür. Bu
birçok unsur, insanların BİT araçlarını yaygın olarak
durumda, BT’nin en önemli kullanıcıları olan
kullanmalarını etkileyen faktörleri oluşturmaktadır [8].
telekomünikasyon ve finans sektörünün yüksek iç kaynak
Toplumsal yaşamı ilgilendiren birçok olgu ve gelişme kullanımı etkilidir. Bu sektörler ihtiyaçlarını, BT sektörü
alanında olduğu gibi BİT alanında da kadınlarla erkekler yerine kendi bünyelerinde oluşturdukları birimler
arasında eşitsizliğin var olduğu bilinen bir gerçektir. vasıtasıyla karşılamaktadır. BT harcamaları içerisine özel
Örneğin internetin yayılmaya başladığı yıllarda dünyada ve kamu kurumlarının iç kaynak kullanımı dâhil
ve ülkemizde internet kullanan kadınların sayısının edildiğinde, yazılım ve hizmetlerin BT içerisindeki payı
erkeklerden daha az olması bunun bir kanıtıdır. yüzde 40’lar seviyesine çıkmaktadır. TÜBİSAD
Günümüzde BİT’in sunduğu olanakların farkına çalışmasına göre ise 2013 yılında yazılım sektörü 4,9
varılmaya başlanmasıyla önceki yıllara göre kadın milyar TL, hizmetler sektörü 3 milyar TL büyüklüğe
kullanıcıların sayısının belirgin biçimde arttığı ulaşmış olup yazılım ve hizmetlerin BT pazarındaki payı
görülmektedir [9]. yüzde 44’tür [14]. Haziran 2013’te açıklanan 2011 yılı
Yıllık Sanayi ve Hizmetler Araştırması sonuçlarına göre
BİT’in şekillenmesi, üretimi ve kullanılmasında
Türkiye BİT sektörü istihdamı yaklaşık 196 bin olup,
toplumsal cinsiyetle ilgili varsayımlar nelerdir? BİT’in
2006-2011 döneminde yıllık ortalama yüzde 4 büyüme
eril özelliği olup olmadığı, BİT’te meydana gelen
göstermiştir. Sektörün istihdamındaki bu artışa rağmen
değişmelerin kadın ve erkek insan gücü için ne anlam
BİT sektörü istihdamının toplam istihdam içindeki
taşıdığı, iş hayatında BİT ve çalışan ilişkilerinin
payının ise, toplam istihdamdaki artış sebebiyle, bu
oluşmasında temel etkenin bizzat BİT’in doğası olup
dönemde aynı seviyede (yüzde 1,7) kalmaktadır [15].
olmadığı gibi sorular tartışma ve araştırmaların temelini
OECD ülkelerinde BİT istihdamının toplam istihdama
oluşturmaktadır. Toplumu ve teknolojiyi şekillendiren,
oranı, 2010 yılı itibarıyla “BİT uzmanları” – dar tanım kavuşması yönünde büyük etkiye sahip olabilecek
kapsamında yüzde 1,7, “faaliyetlerinde BİT’ten istifade bilimsel olarak yaratıcı zihinlerden mahrum bırakılmış
eden çalışanlar” - geniş tanımda ise yüzde 10,9’luk bir olacaktır [21]. İşsizlik oranına bakıldığında 15 yaş üstü
istihdam oranına sahiptir. Bu oranların her ikisinde de erkek işsiz oranı 2015 yılında %9,2 iken 2016’da 0,4 puan
ülkemiz OECD ülkelerinin gerisinde kalmaktadır [16]. artarak %9,6’ya yükselmiştir. Kadın işsiz oranı ise 2015
Türkiye’de kadınlar ve gençlerin işgücüne katılımının yılı itibariyle %12,6 iken 2016’da 13,7’ye ulaşmıştır.
düşük olması, genç nüfustaki işsizlik oranının yüksekliği Yıllar itibariyle gerileme kaydetmesi beklenen işsizlik
ve nitelikli işgücü arz ve talep dengesindeki aksaklıklar oranının arttığı gözlenmektedir [22]. Bu durumda BİT
gibi istihdam piyasasını etkileyen temel unsurların alanında erkek egemenliğinin ortadan kaldırılarak
yanında BİT sektörünün kendine has özellikleri de bu kadınlara da iş fırsatı verilmesi yenilik ve yaratıcılığı
sektördeki istihdam ve insan kaynakları yapısına etki artırma olanaklarını da beraberinde getirecektir.
etmektedir. BİT alanında üniversitelerde lisans düzeyinde
Seçilmiş MENA Ülkelerinde kadınların ekonomik olarak
eğitim görmüş insan kaynağı arzı son dönemde giderek
güçlendirilmesi, Cezayir, Mısır, Ürdün, Libya, Fas ve
artmakla birlikte BİT alanında 2014-2015 itibariyle ise
Tunus'un kadın istihdamı ve girişimciliğini artırma
kadın mezunların oranı %34 iken erkeklerin oranı
çabalarındaki zorlukların analizi yapılmış ve sonraki
%65’dir. 2015-2016 yılı itibariyle ise kadın mezunların
hükümetler için politika önerileri sunulmuştur. Türkiye de
oranı %30,8 iken erkeklerin oranı %69’dur. İki yıl
erken evre girişimcilik faaliyetinde bulunmada toplumsal
incelendiğinde kadın mezunların oranında düşüş
cinsiyet boşluğu Mısır, Libya ve Tunus gibi MENA
kaydedilirken erkeklerin oranında %4’lük bir artış
ülkeleri ile hemen hemen aynı düzeyde yer almaktadır
görülmektedir [17]. Toplumsal cinsiyet ayırımını yansıtır
[23].
şekilde teknik vasıf istemeyen daha düşük statülü işlerde
kadınların meslek sahibi olmalarına yönlendirilmekte ve SONUÇ
sektörde bu alanlarda kariyer yaptıkları Kadınların iş hayatına atılmasıyla beraber erkek egemen
gözlemlenmektedir. Buna göre 2016-2017 öğretim yılı BİT alanında faaliyet göstermesi ülke ekonomisine katkı
Yükseköğretim İstatistiklerine göre kadınların en çok sağlaması açısından önemlidir. Ülkemizde BİT’in
Doğa Bilimleri, Matematik ve İstatistik (Biyoloji ile ilgili gelişmesi bazı iş alanlarının ortadan kalkmasına neden
Bilimler, Kimya, Matematik ve İstatistik, Eğitim, Hukuk, olurken yeni iş imkânları ve iş modellerini de beraberinde
Finans, Bankacılık ve Sigortacılık, İmalat ve İşleme (Gıda getirmektedir. Diğer yandan bu yeni alanlar hem
işleme ve Tekstil), Mimarlık, Şehir ve Bölge Planlama, potansiyel işgücünün hem de halihazırda çalışanların
Sağlık ve Refah (Eczacılık, Diş, Hemşirelik, Terapi ve yetkinliklerini geliştirmesine ihtiyaç duymaktadır.
Rehabilitasyon), Sanat ve Beşeri Bilimler (Felsefe, Tarih, Türkiye’de kadınlar ve gençlerin işgücüne katılımının
Din), Diller, Sosyal ve Davranış Bilimleri şeklinde düşük olması, genç nüfustaki işsizlik oranının yüksekliği
sıralanabilir [18]. BİT’in bir bütün olarak ulusal ve nitelikli işgücü arz ve talep dengesindeki aksaklıklar
ekonomiye katkısı, bu teknolojilerin ulusal alanda gibi istihdam piyasasını etkileyen temel unsurların
yaygınlığı ile ilgilidir. İstatistiklere bakıldığında yanında BİT sektörünün kendine has özellikleri de bu
bilgisayar ve internet kullanımında erkek hakimiyeti sektördeki istihdam ve insan kaynakları yapısına etki
olduğu görülmektedir. 2004 yılında bilgisayar etmektedir.
kullanımında erkeklerin toplam nüfus içindeki yeri %31
Dünyada BİT kullanımında kadının yerinin
iken 2017 yılında 65,7’ye ulaşmıştır. Kadınların ise 2004
güçlendirilmesine ilişkin bazı çalışmalar ve eylem planları
yılında 16,2 iken 2017 itibariyle 47,7 ye ulaşmıştır.
dikkat çekmektedir. Uluslararası düzeyde Birleşmiş
İnternet kullanımı açısından incelendiğinde 2004 yılı
Milletler (BM), Dünya Bankası ve Avrupa Ekonomik
itibariyle erkeklerin %25,7’si internet kullanırken
İşbirliği Örgütü (OECD) gibi uluslararası kuruluşlar
kadınlar toplam nüfusun 12,1’ini oluşturmaktadır. Buna
çeşitli inisiyatifler geliştirmişlerdir. Avrupa Birliği üye ve
karşılık 2017 itibariyle internet kullananlar toplam
aday ülkelerin bilgi toplumuna hazırlanabilmeleri için bir
nüfusun %75’ini erkekler, %58,7’sini kadınlar temsil
eylem planı hazırlamıştır. Avrupa Konseyi’nin 2000
etmektedir. Sayısal içerik, uygulama ve hizmetlerin
yılında belirlediği stratejiler çerçevesinde “eAvrupa”
yetersizliği veya bu konudaki farkındalık eksikliği, erişim
(eEurope) adı verilen girişim başlatılmış ve 2002 yılında
ve cihaz fiyatlarının yüksekliği ile sayısal becerilerin
bir eylem planına dönüştürülerek hayata geçirilmesi
yetersizliği BİT’in yaygınlaşmasının önündeki başlıca
yolunda adımlar atılmaya başlanmıştır. BİT’de toplumsal
engeller olarak ortaya çıkmaktadır. Bölge itibariyle
cinsiyet ayırımı temelinde strateji geliştirme çabaları
bilgisayar ve internet kullanım oranına bakıldığında;
özellikle gelişmiş ülkelerde yaygınlaşmakta, çeşitli eylem
özellikle bilgisayar kullanım oranının 2017’de 2016’ya
planları ve stratejilerle desteklenmektedir. Bunlardan biri
göre doğu bölgelerinde genellikle düşme eğiliminde
olan kuruluş, 2003 yılından beri Kanada’da faaliyet
olduğu görülmektedir. İnternet kullanım oranı ise 2017
yürüten Women in Global Science and Technology
itibariyle %31’lere ulaşarak artış göstermiştir [19],[20].
(Küresel Bilim ve Teknolojide Kadın/ WISAT) örgütüdür
Ülkemizde kadınların BİT kullanımına katılımını
[24]. Kadınların bilim ve teknolojiye aktif katılımının
artırmak ekonomi ve ülkenin sürdürülebilir kalkınması
olmaması durumunda, ülkelerin kadın deneyimlerinden,
için hayati önem taşımaktadır. Kadınlara erkekler kadar
yaratıcılığından ve perspektifinden mahrum kalacağı
eşit fırsatlar verilmediği takdirde, ülkeyi hem bilgi işleme
düşüncesiyle ulusal, bölgesel ve uluslararası düzeyde
hem de bilişim teknolojisinin gelişimi ve refaha
etkin çalışmalar yapmaktadır. Bunun dışında en büyük Eskiye oranla gelişme kaydedilmiştir ancak yeterli
uluslararası ortaklıklardan biri 2015’te gerçekleştirilen görülmemektedir.
“Dijital cinsiyet farkını kapatmak için eylem planı”
olmuştur. Toplantı Uluslararası Telekomünikasyon
Birliği (ITU), Kosta Rika, İsveç, İsviçre, Tunus, Amerika KAYNAKÇA
Birleşik Devletleri, Birleşmiş Milletler Kadın Örgütü,
Microsoft ve Mozilla iş birliği ile gerçekleşmiştir. 2030’a [1] Akca, Emel Baştürk ve Buket Kaya (2016).
dek toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamayı ve kadınların “Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Perspektifinden Dijital
güçlendirilmesi maksadı ile dijital cinsiyet farkını Bölünme ve Farklı Yaklaşımlar”, Intermedia International
kapatmayı hedefleyen eylem planı, kapsamlı ve e-Journal, 3(5), s.305.
sürdürülebilir kalkınmayı hızlandırmak için kritik
eylemler ortaya koymaktadır [25]. [2] Akca ve Kaya, 2016, s. 306.
Türkiye’de BİT’te toplumsal cinsiyet ayırımcılığı ile ilgili [3] Savcı, İlkay (1999). “Toplumsal Cinsiyet ve
sınırlı sayıda çalışma mevcut olmakla birlikte BİT Teknoloji”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 54-1,
kullanımında kadının yerinin güçlendirilmesine ilişkin s.125..
stratejiler kalkınma planlarında ve Bilgi Teknolojileri [4] Tuğsavul, Başak, Kübra Karagöz, Leyla Soydinç
Kurumu (BTK) strateji planlarında yer bulmaktadır. (2017). Toplum Gönüllüleri Vakfı Toplumsal Cinsiyet
BTK’nın 2015-2018 Strateji Planı’nda iletişim Çalışmaları Rehberi, Ankara: Toplum Gönüllüleri Vakfı
teknolojileri altyapısının uygun kalite ve fiyatlarla Yayınları, s. 2
geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması hedeflenmektedir.
BİT’in uzaktan çalışma ve esnek çalışma biçimlerinin [5] Sundin, E. (1995). “The Social Construction of
gelişmesini sağladığı ifade edilmiştir. Böylelikle Gender and Technology”, The European Journal of
işgücünde verimlilik artışları görülürken engelliler, ev Women 's Studies, 2, s.341’den aktaran Savcı, s. 127.
kadınları ve öğrenciler için daha iyi bir yaşam dengesi ve
[6] Slattery, Martin (2014). Sosyolojide Temel Fikirler, 6.
işletmeler için de düşük maliyetler yaratmaktadır. Diğer
Baskı, İstanbul: Sentez Yayıncılık, s.342-343.
taraftan, BİT destekli otomasyon sistemleri ve yeni iş
modellerinin ortaya çıkması mevcut insan kaynağının [7] Aksoy, Beyhan (2012). Bilgi Teknolojileri ve Yeni
yetkinliklerinin gelişmesini de zorunlu kılmaktadır. Çalışma İlişkileri, Ege Akademik Bakış, C.12, S.3, s.401.
BİT'ni geliştirmek ve bilgi toplumu yaratmak maksadı ile
[8] Erenel, Ayten Şentürk vd. (2011). “Teknoloji ve Kadın
atılan bir diğer adım ise Milli Eğitim Bakanlığı girişimi
Sağlığı”, Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi,
olan Fırsatları Arttırma ve Teknolojiyi İyileştirme
Nisan, C.2, S.2, s.66.
Hareketi Projesidir (FATİH Projesi). FATİH Projesi,
eğitim ve öğretimde fırsat eşitliğini sağlamak ve [9] Bölükbaş, Kenan ve M. Cengiz Yıldız (2003).
okullardaki teknolojiyi iyileştirmek amacıyla bilişim “İnternet Kullanımında Kadın-Erkek Eşitsizliği”, Değişen
teknolojileri araçlarının öğrenme-öğretme sürecinde daha Dünya ve Türkiye'de Eşitsizlikler-IV.[Ulusal] Sosyoloji
fazla duyu organına hitap edilecek şekilde, derslerde etkin Kongresi, 16-18 Ekim 2003, Sivas, s. 1
kullanımı için başlatılmıştır. Özel işletmeler tarafından
[10] Savcı, 1999, s.125.
yürütülen kampanyalardan biri, Teknosa’nın 2007 yılında
başlattığı ve ücretsiz bilgisayar kursları aracılığıyla [11] Berg, Anne-Jorun, Merete Lie (1995). “Feminism
kadınların ‘teknoloji okuryazarı’ olmalarının hedeflendiği and Constructism: Do Artifacts Have Gender?”, Science,
“Kadın İçin Teknoloji Kampanyası”, Turkcell’in “Akıllı Technology, & Human Values, Vol. 20, No. 3, s. 333.
Kadınlar Kulübü” ve Vodafone’nin “Önce Kadın Destek
Kampanyası” gibi girişimlerdir [26]. Bunlar dışında [12] Savcı, 1999, s.131.
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP), [13] Wilson, Melanie (2004). “A conceptual framework
Kalkınma Bakanlığı, Habitat Kalkınma ve Yönetişim for studying gender in information systems research”,
Derneği ve Microsoft işbirliği ile yürütülen Bilenler Journal of Information Technology, 19, s.81.
Bilmeyenlere Bilgisayar Öğretiyor (BBBÖ) projesidir.
Başta çocuklar, gençler, kadınlar ve engellilerin BİT [14] YÖK (2017). 2016-2017 Yükseköğretim
konusunda kapasitelerinin artırılması yoluyla Türkiye’nin İstatistikleri, http://www.yok.gov.tr/web/guest/2016-
e-dönüşüm sürecine katkıda bulunduğu çalışmalardan 2017-yuksekogretim-istatistikleri-yayimlandi, 1.11.2017;
biridir [27]. 16.44.
Toplumsal cinsiyet ayırımının önüne geçilmesi açısından [15] Bilgi Toplumu Dairesi Başkanlığı (2015). 2015-2018
şimdiye kadar yapılan çalışmaların sürdürülebilir Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı, Ankara, s. 42.
kılınması, toplumun bilinçlenmesinin sağlanması ile [16] Bilgi Toplumu Dairesi Başkanlığı, 2015, s. 44.
kadının geleneksel olarak yerleşmiş sosyal konumunda
değişiklikler yaratmanın gerekliliği önem taşımaktadır. [17] Bilgi Toplumu Dairesi Başkanlığı, 2015, s. 45.
Kadınların erkek egemen işleri de yapabileceğini, sadece [18] YÖK, 2017, http://www.yok.gov.tr/web/guest/2016-
hizmet sektöründe değil, teknik işlerde de varlık 2017-yuksekogretim-istatistikleri-yayimlandi, 1.11.2017;
gösterebileceklerinin kabul edilmesi gerekmektedir. 16:44.
[19] TÜİK (2017). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri
Kullanım Araştırması, http://www.tuik.gov.tr, 1.11.2014,
14:30.
[20] Bilgi Toplumu Dairesi Başkanlığı, 2015, s. 48.
[21] Khreisat, Laila (2009). “The under-representation of
women in information technology and computing in the
Middle East: A perspective from Jordan”, Technology in
Society, 31, s. 289.
[22] TÜİK (2017). İşgücü istatistikleri,
http://www.tuik.gov.tr, 1.11.2017,
[23] OECD (2017). Women’s Economic Empowerment
in Selected MENA Countries, Paris: OECD Publishing, ÖZGEÇMİŞ
s.15-34.
[24] WISAT – Women in Global Science & Technology
(2017). http://wisat.org/who-we-are/, Erişim tarihi:
7.12.2017 14:59.
[25] Akça ve Kaya, 2016, s. 313-315
[26] Bilgi Toplumu Dairesi Başkanlığı, 2015, s. 24
[27] Bilgi Toplumu Dairesi Başkanlığı, 2015, s. 44-51.
Özlem Oktal
1990-1999 yılları arasında Anadolu Üniversitesi
Bilgisayar Destekli Eğitim Birimi’nde Ders Tasarım
Uzmanı olarak çalışmıştır. 1999’dan bu güne Anadolu
Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme
Bölümü Öğretim Üyeliği görevini yürütmektedir.
Yönetim, organizasyon, liderlik, bilgi teknolojileri ve
bilgi sistemleri konusunda çalışmaları bulunmaktadır.