=Paper=
{{Paper
|id=Vol-2045/Bilisim_paper_30
|storemode=property
|title= Türkiye’nin Son 5 Yildaki e-Devlet Performansinin Analizi (Analysis of Turkey's e-Government Performance in the Last 5 Years)
|pdfUrl=https://ceur-ws.org/Vol-2045/33_Bilisim_2017_paper_30.pdf
|volume=Vol-2045
|authors=Murathan Kurfali,Ali Arifoglu
}}
== Türkiye’nin Son 5 Yildaki e-Devlet Performansinin Analizi (Analysis of Turkey's e-Government Performance in the Last 5 Years)==
https://ceur-ws.org/Vol-2045/33_Bilisim_2017_paper_30.pdf
Türkiye’nin Son 5 Yıldaki e-Devlet Performansının Analizi
Murathan Kurfalı Ali Arifoğlu
ODTÜ e-Devlet Araştırma ve Uygulama Merkezi, ODTÜ e-Devlet Araştırma ve Uygulama Merkezi,
Ankara TÜRKİYE Ankara TÜRKİYE
kurfali@ metu.edu.com sas@metu.edu.tr
değerlendirmesine gereksinim duymaktadır. e-Devlet
ÖZET
e-dönüşüm performansının nesnel bir şekilde çalışmalarında değerlendirme süreci ilerlemenin, başarı
değerlendirilmesi e-devlette bir sonraki seviyeye geçmek ve eksikliklerin belirlenmesinde, gelecek e-devlet
için çok önemlidir. Bu bağlamda, uluslararası alanda bir çalışmaları için geri bildirimler sağlanmasında önemli bir
çok araştırma merkezi çeşitli metrikler sunmuşlardır. Söz rol oynamaktadır. Devletler e-Devlet projeleri için büyük
konusu çalışma e-devlet alanında en fazla takip edilen bu miktarda kaynak ayırmaktadır, bu nedenle başarının
çalışma uluslararası alanda saygı gören metriklerde garanti edilmesi için e-devlet performans ölçümü
Türkiye’nin son 5 yılki performansını ortaya yapılmalı ve devletler değerlendirme çıktılarını göz
koymaktadır. önüne alarak gerekli aksiyonları gerçekleştirmelidir.
Ayrıca, Türkiye’nin e-devlet alanındaki zayıf ve güçlü Günümüzde ülkelerin e-devlet performanslarının
alanları tartışılmıştır. Bu tartışma için EDMER değerlendirilmesi amacıyla araştırma kurumları
tarafından 2009 yılında sunulan metriklerin e-devlet tarafından geliştirilmiş olan çeşitli yöntemler
alanındaki en önemli göstergelerinden oluşan kompozit bulunmaktadır. Ancak, var olan e-devlet değerlendirme
bir metrik olan e-Dönüşüm metriğine dayalı olarak her yöntemlerinde önemli eksiklikler göze çarpmaktadır.
yıl düzenli olarak yapılan e-Performans değerlendirme Örneğin, yöntemlerin ürettiği sonuçlara bakıldığında
çalışmasından yararlanılmıştır. aynı ülkeler için farklı e-performans değerleri
görülmektedir. Ayrıca, yöntemlerde yer alan birçok
ANAHTAR KELİMELER
metrik, değerlendirme sonucu üzerinde etki katsayısı
e-devlet;Türkiye’de e-devlet; e-devlet ölçümü düşük olduğu için elde edilen performans skorunu
önemli ölçüde etkilememekte, ancak diğer taraftan
ABSTRACT
değerlendirme sürecinin zorlaşmasına neden olmaktadır.
Objective evaluation of e-transformation is crucial to Yöntemlerdeki bu gibi eksiklikler nedeniyle ülkeler
shift governments’ e-performance to an advanced level. gerçek e-dönüşüm performans sonuçlarını öğrenme
In this context, many research centers in the international sorunu yaşamaktadır. Bu gereklerden yola çıkarak,
area have proposed various metrics. Current study ODTÜ e-Devlet Araştırma ve Uygulama Merkezi
reveals the performance of Turkey in the last 5 years (EDMER) tarafından yeni bir e-Performans
according to these internationally acknowledged metrics. Değerlendirme Yöntemi geliştirilmiştir.
Moreover, Turkey's weak and strong areas in e- Çalışma kapsamında öncelikle Türkiye’nin e-devlet
government are discussed. The discussion is based on the performansının uluslararası endekslere göre ne durumda
findings of the e-Performance evaluation study which is olduğu ortaya konulacaktır. Ayrıca, bu endekslerden yola
conducted regularly every year by EDMER since 2009. çıkılarak hazırlanan E-Performans Değerlendirme
The e-Performance study is based on the e- Yöntemi kısaca anlatılacak ve Türkiye’nin e-dönüşümde
Transformation metric which is a composite metric of ve e-dönülüm alt kategorilerinde ne durumda olduğu
the most important indicators in the e-government field. tartışılacaktır. Çalışmada son 5 yıldaki veriler baz
alınmıştır.1
KEYWORDS
e-government ;e-government in Turkey; e-government
assessment
GİRİŞ
Bilgi ve iletişim teknolojilerinde süregelen gelişme ve
yeniliklerden etkilenmekte olan devletler, e-dönüşüm 1
İki yılda bir yayınlanan raporlarda ise yeterince veri
sürecini başlatmışlardır. Devletler, e-dönüşüm yolunda sunabilmek için son 5 yıl değil, son 5 rapor göz önüne
ilerleme kaydedebilmek amacıyla e-performans alınmıştır.
Bilişim Teknolojileri Kullanımı
94
87
80
73
66 Hanelerde Bilgisayar Kullanımı
59 Hanelerde İnternet Kullanımı
52
45 "Girişimlerde İnternet Kullanımı"
38 "Girişimlerde Bilgisayar Kullanımı"
31
24
17
10
2005 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Şekil 1: Bilgi Toplumu İstatistikleri ( 2005 - 2016)
TÜRKİYE’DE E-DEVLET Türkiye’de e-Devlet Servisleri/İstatistikleri
Türkiye’nin internetle tanışması 1993 yılında olmuştur, e-Devlet kapısı açıldığı andan itibaren “turkiye.gov.tr”2
ancak ilk e-devlet projesi 1998 yılında Maliye Bakanlığı sitesindeki bilgiler şu şekildedir:
tarafından başlatılan Vergi Dairesi Otomasyon Projesi
(VEDOP)’ dir (Türkiye e-devlet raporu 2009). Ayrıca, Kayıtlı Kullanıcı: 35.153.219
Merkezi Nüfus İdare Sistemi (MERNİS) 1998 yılında Hizmet: 2.387
başlatılmış ve 2000 yılında tamamlanmıştır. Kurum: 374
2000’de, Avrupa Birliği “dünyadaki en rekabetçi ve
dinamik bilgi tabanlı ekonomi” olma hedefiyle “e- Şekil 1’de TÜİK tarafından yayınlanan Bilgi Toplumu
Avrupa” girişimini başlatmış, “eAvrupa” projesi aday İstatistikleri’ne göre Türkiye’deki internet ve bilgisayar
ülkeleri de kapsayacak şekilde “e-Avrupa+” girişimine kullanımı oranları verilmiştir[6]. Şekilden de
evrilmiştir [1, 7]. Türkiye, Malta ve Kıbrıs ile birlikte, görülebileceği üzere hem hanelerde hem de girişimlerde
Şubat 2001’de Avrupa Komisyonu tarafından e-Avrupa teknoloji kullanımı hızlı bir şekilde artmaktadır. e-Devlet
Eylem Planı’na davet edilmiştir. Türkiye bu çalışmalara Kapısının kullanıma girdiğinden sadece 9 yıl sonra ülke
e-Türkiye projesi ile başlamıştır. Ondan sonra, 58. ve 59. nüfusunun yaklaşık yarısına ulaşması da bu durumu
Hükümetler tarafından bir acil eylem planı kanıtlamaktadır.
hazırlanmıştır. Bu acil eylem planı eski “e-Türkiye”
projesi kapatılmış, 2003 yılında, şu an “e-Dönüşüm ULUSLARARASI ÖLÇÜMLER VE TÜRKİYE’NİN
Türkiye Projesi” olarak bilinen projeye DURUMU
dönüştürülmüştür. Sonrasında, 2003 ve 2004 yıllarını
kapsayan Kısa Dönem Eylem Planı (KDEP) yürürlüğe Bu bölümde literatürde sıklıkla geçen çeşitli e-devlet
konulmuştur[2]. 2006’da 2006-2010 dönemini kapsayan ölçüm endeksleri ve o raporlara göre Türkiye’nin son 5
Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plânı hazırlanmıştır. yıldaki durumu verilmiştir.
1. E-Devlet Kalkınma Endeksi (E–Government
Türkiye’de e-dönüşüm politikası çerçevesinde, tüm e-
Development Index - EGDI): e-Devlet Kalkınma
uygulamalara tek merkezden erişimin sağlanması
amacıyla resmi e-devlet portalı (e-devlet kapısı) 18Aralık Endeksi, Birleşmiş Milletler tarafından iki yılda bir
2008’de açılmıştır [3]. 2015 – 2018 dönemini kapsayan yayımlanan bilgi iletişim alanındaki çeşitli altyapısal
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı ise gelişmeler ve vatandaşların bilgi ve iletişim
30 Aralık 2014 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Eylem teknolojilerine uyumunu gösteren bir ölçme endeksidir
planı 8 ana konuda 72 hedeften oluşmaktadır [4]. Ana (Tablo 1).
konular aşağıda verilmiştir: Tablo 1: EGDI’ye göre Türkiye’nin puanları
Bilgi Teknolojileri Sektörü
Yıl EGDI Türkiye’nin Toplam Ülke Sayısı
Genişbant Altyapısı ve Sektörel Rekabet
Sıralaması
Nitelikli İnsan Kaynağı ve İstihdam
Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Topluma Nüfuzu 2008 0,48 76 192
Bilgi Güvenliği ve Kullanıcı Güveni 2010 0,47 69 193
Bilgi ve İletişim Teknolojileri Destekli Yenilikçi 2012 0,52 80 193
Çözümler 2014 0,54 71 193
İnternet Girişimciliği ve e-Ticaret 2016 0,59 68 193
Kamu Hizmetlerinde Kullanıcı Odaklılık ve Etkinlik
2
Erişim tarihi: 20.Kasım.2017
Şekil 2: E-Performans Değerlendirmesine göre Türkiye'nin son 5 yıldaki performansı
2012- 2016 Yılları Aras ı Türk iy e'nin e- Perf orm ans Öz eti
2012 2013 2014 2015 2016
7,93
7,64
7,58
7,42
7,35
6,38
6,37
6,32
6,23
6,21
6,09
6,07
6,00
5,90
5,79
5,66
5,52
5,52
5,48
5,34
5,21
5,03
4,74
4,11
4,11
T e k no l o j i k A l t y a p ı İ n s a n K a y na ğ ı E k on o mi Or t a mı e -T o pl u m P o l i t i k v e D ü z e n l e y i ci Or t a m
2. E-Katılım Endeksi (E–Participation Index - EPI):
Tablo 4: GRI’ye göre Türkiye’nin Durumu
Birleşmiş Milletler (BM) tarafından e-Devlet Kalkınma
Endeksine ek olarak hesaplanmaktadır. e-Katılım Yıl GRI Türkiye’nin Toplam Ülke Sayısı
endeksi devletin bilgi paylaşım olanaklarını ve Sıralaması
paydaşların karar alma süreçlerine entegrasyounu ne
2012 4,43 43 144
ölçüde başarabildiğini ölçmeyi hedeflemektedir (Tablo
2013 4,45 44 148
2).
2014 4,5 45 144
Tablo 2: EPI’ye göre Türkiye’nin puanları 2015 4,4 51 140
2016 4,39 44 138
Yıl EPI Türkiye’nin Toplam Ülke Sayısı
Sıralaması
2008 0,13 78 192 Bu bölümde bahsedilen dört endekse de bakıldığında
2010 0,21 55 193 Türkiye’nin son yıllardaki e-dönüşüm performansında
2012 0,05 124 193 bir azalış ya da artış olmadığı, raporlar kapsamında
2014 0,49 65 193 incelenen ülkelere göre ortalamanın hemen üstünde yer
2016 0,62 60 193 aldığı görülmektedir.
E-PERFORMANS DEĞERLENDİRME YÖNTEMİ3
3. Bilgi ve İletişim Teknolojileri Gelişmişlik Endeksi “e-Performans Değerlendirme Yöntemi”, Dünya ve
(ICT Development Index – IDI): BİT alanındaki Türkiye’de bugüne kadar üretilmiş olan, ve bir önceki
gelişmeleri gözlemlemek ve ülkeler arasında bölümde kısaca bahsedilen, başarılı e-dönüşüm
değerlendirme metotları baz alınarak türetilen yeni bir e-
karşılaştırma yapmak amacıyla Birleşmiş Milletler
performans değerlendirme yöntemi olarak sunulmaktadır
Uluslararası Telekomünikasyon Birliği tarafından yıllık
[5]. Bu yöntem, incelenen e-dönüşüm değerlendirme
olarak hesaplanmaktadır (Tablo 3). metotlarında yaygın olarak yer almakta olan ölçüm
Tablo 3: IDI’ ye göre Türkiye’nin Durumu göstergelerini içererek, e-dönüşüm değerlendirme
sürecinde devletlere yardımcı olmayı hedeflemektedir.
Yıl IDI Türkiye’nin Toplam Ülke Sayısı Önerilen yöntem, kendine özgü metrikleri kapsayan beş
Sıralaması ölçüm kategorisinden oluşmaktadır. Bu kategoriler Tablo
2012 4,38 69 155 5’te verilmiştir.
2013 4,64 69 157
2014 5,29 68 166 Table 5: E-Performans Ölçüm Kategorileri
2015 5,58 69 167
2016 5,69 70 167 No Ölçüm Kategorisi
1 Teknolojik Altyapı
4. Küresel Rekabet Endeksi (Global Competitiveness 2 e-Toplum
Index – GRI): Dünya Ekonomik Forumu tarafından 3 İnsan Kaynağı
devletlerin rekabet edebilirliği ve verimliliği belirleyen
unsurları ölçmeyi amaçlamaktadır. Yıllık olarak 4 Politik ve Düzenleyici Ortam
yayımlanır (Tablo 4). Rekabet edebilirliğin ölçümü için 5 Ekonomi Ortamı
kullanılan olan internet kullanımı, teknolojiye hazır olma
gibi kategoriler sayesinde bu endeks e-dönüşüm 3
Çalışma kapsamında kullanılan bütün verilere
hakkında da bilgi vermektedir.
https://edmer.metu.edu.tr/e-performans-ana-sayfa
sayfasından erişilebilir.
Her alt kategori yer nedeniyle burada verilmeyen sayısı 5 al kategorinin ise “Politik ve Düzenleyici Ortam” olduğu
ile 10 arasında değişen toplam 46 tane alt göstergelerden ortaya çıkmıştır.
oluşmaktadır. Tartışma bölümde önemli göstergelerde
Beş yıllık genel bir analiz yapıldığında TÜİK ve e-devlet
Türkiye’nin performansı tartışılacaktır. Bu alt
kapısı verilerine göre internet ve bilgisayar kullanımının
kategorilerin aritmetik ortalaması alınarak her ülkenin e-
sürekli arttığı bir ortamda e-devlet performansında bir
Dönüşüm puanı hesaplanmaktadır. e-Dönüşüm puanı 0 –
artış yaşanmaması ve hafif bir düşme eğilimi içinde
10 arasında değişmektedir. Türkiye’nin alt
Türkiye’nin dünya ülkeleri arasında genellikle benzer
kategorilerdeki performansı Şekil 1’de, e-Dönüşüm
sıralamalar alması üzerine düşünülmesi gereken bir
puanı ise Şekil 2’de verilmiştir.
durum olarak ortaya çıkmaktadır.
KAYNAKÇA
[1] Şahin, A., & Örselli, E. (2003). E-DEVLET
ANLAYIŞI SÜRECİNDE TÜRKİYE. Selçuk
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (9), 343-
356.
[2] Akman, I., Yazıcı, A., Mishra, A., & Arifoglu, A.
(2005). E-Government: A global view and an empirical
evaluation of some attributes of citizens. Government
Information Quarterly, 22(2), 239-257.
[3] Bülbül, A. (2017). E-Devlet uygulamalarının bilgi ve
Şekil 3: Türkiye'nin Son 5 Yıldaki e-Dönüşüm Puanı belge yönetim açısından analizi. Yayınlanmamış Yüksek
TARTIŞMA Lisans tezi.
Şekil 2 incelendiğinde Türkiye’nin e-Dönüşüm puanın [4] BTSEP. (2015). 2015-2018 Bilgi toplumu stratejisi
2012’den sonra bir düşüş içinde olduğu ancak bu ve eylem planı. Bilgi Toplumu Stratejisi Proje ve
düşüşün çok ciddi olmadığı görülmektedir. Katılımcılık Portalı. Erişim Adresi: 20.Kasım.2017
http://www.bilgitoplumustratejisi.org/tr/doc/8a94819846
Alt kategoriler incelendiğinde ise Ekonomi Ortamı 80deca014bea4232490005
kategorisinde puanlarının 7’nın üstünde olduğu (2012-
7,93;2013-7,64;2014-7,42;2015-7,58;2016-7,35) ve bu [5] Gülgün Afacan (2009). “Türkiye’nin e-Performansı
kategorinin diğer kategorilere göre en istikrarlı ve ve Yeni bir e-Dönüşüm Metrik Yöntemi”. ODTÜ
başarılı kategori olduğu gözlenmektedir. Ekonomi [6] Bilgi Toplumu İstatistikleri. Erişim tarihi
ortamını, e-Toplum ve Politik ve Düzenleyici Ortam 15.Kasım.2017. Erişim Adresi:
takip etmekle birlikte, Politik ve Düzenleyici Ortam son www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=1615
yılda en fazla düşüş yaşanan alt kategori olmuştur.
Politik ve Düzenleyici Ortam kategorisinin altında olan [7] AYDIN, M. D. (2014). eAVRUPA+ ve Türkiye:
“Yargı bağımsızlığı” ve “Fikri Hakların Korunması” ve Bilgi Teknolojileri Alanında AB Kriterlerine Uyum.
“BİT ile ilgili yasalar” göstergeleri Türkiye’nin en az
puan aldıkları göstergeler arasındadır. ÖZGEÇMİŞ(LER)
Murathan Kurfalı
Türkiye’nin söz konusu beş alt kategori arasında en
başarısız olduğu alan ise İnsan Kaynağı olmuştur. Yazar lisans derecesini 2013 yılında Bilkent Üniversitesi
“Eğitim Sisteminin Kalitesi”, “İnternete erişimine sahip Bilgisayar Mühendisliği’nden, yüksek lisans derecesini
okul oranı”, “Yetişkin okuryazar oranı” ve “Üniversite- ise ODTU Bilişsel Bilimler bölümünden
işletme işbirliği” göstergelerinden oluşan İnsan Kaynağı almıştır. Halen, ODTU Bilişsel
özellikle “Eğitim Sisteminin Kalitesi” göstergesindeki Bilimler’de doktora öğrenimini
düşük performansı ile Türkiye’nin son 5 yılın genelinde sürdürmektedir. Ayrıca, ODTU
en başarısız olduğu kategorisi olmuştur. Bununla beraber EDMER’de araştırma görevlisi olarak
bilgi toplumu istatistiklerinde de görüldüğü gibi internete çalışmaktadır.
olan erişimin artması bu kategoride son iki yılda görülen
Ali Arifoğlu
artışı açıklamada yardımcı olmaktadır. Son iki yılda
Türkiye “İnternete erişimine sahip okul oranı”nda Yazar lisans derecesini 1978 yılında
Dünya ortalamasının üzerine çıkmıştır. Hacettepe Üniversitesi Matematik
Bölümünden, yüksek lisans ve doktora
SONUÇ
derecelerini ise 1983 ve 1991 yıllarında
Türkiye’nin kendi içinde değerlendirilmesi yapıldığında, ODTU Bilgisayar Mühendisliği’nden
ekonomik ortamın en yüksek puana sahip kategori almıştır. ODTU EDMER Başkanlığı
olduğu görülürken geçtiğimiz yılda ne başarısız olduğu yürütmekte ve ODTU Bilişim Sistemleri
bölümünde yüksek lisans dersleri vermektedir.